Żochowski (nazwisko)

Żochowski (forma żeńska: Żochowska; liczba mnoga: Żochowscy) – polskie nazwisko szlacheckie wywodzące się prawdopodobnie z Mazowsza od nazwy osady „Żochy” z której się wywodzili[1].

Opis herbu Brodzic z wymienionymi Żochowskimi, którzy się nim posługiwali[2][3]

Etymologia nazwiska

Nazwiska z końcówką -ski, jak pisze polski kronikarz Jan Długosz, który w swoich Kronikach sławnego Królestwa Polskiego pisanych w latach 1455–1480, podaje, że w Polsce za czasów Władysława Jagiełły nastał zwyczaj tworzenia nazwisk od posiadłości, tj. przez dodanie końcówki przymiotnikowej ski lub cki[4]. Zasada ta rozciągnęła się na całą szlachtę polską w dobie średniopolskiej, w okresie sarmatyzmu XVI i XVII w.[5] Żochowscy najprawdopodobniej wywodzą się z Żoch pod Ciechanowem[6][7], o czym pisał w XVI w. Bartosz Paprocki[8]:

Dom Żochowskich w ciechanowskim powiecie starodawny

Nazwa osady Żochy wzięła się od słowa żoch, które oznacza[9]:

Biorąc pod uwagę topografię terenu miejscowości, z której się wywodzą Żochowscy (liczne stawy oraz bezpośrednie sąsiedztwo wsi Brodzięcin, której nazwa kojarzy się z brodem), można wywnioskować, iż nazwa wywodzi się od sieci na ryby.

Kolejnymi majątkami od których może wywodzić się nazwisko Żochowski[1][10]:

Wzmianki o mieszkańcach miejscowości, z których wywodzą się Żochowscy[1]:

  • 1419 r. w dokumentach sądu ziemskiego w Zakroczymiu wymienia się Falisława z Żoch herbu Brodzic[16]
  • w latach 1473 do 1484 zostają wymienieni w dokumentach sądowych m.in. Stefan, Jan, Piotr z Żoch
  • 1475 r. w dokumentach sądu w Wyszogrodzie wymienia się Włosta z Żochowa herbu Prus[17]
  • 1477 r. występują bracia Mikołaj i Jan de Żochy
  • 1479 r. Stefan zwany Żoch z bratem Stanisławem
  • 1549 r. w dokumentach sądu ziemskiego w Drohiczynie wymienia się braci Feliksa i Jakuba spadkobierców Żoch herbu Rawicz[18]
  • 1558 r. w dokumentach sądu ziemskiego w Drohiczynie wymienia się braci Mateusza zwanego „Butrym” i Jan o przydomku „Żmuda” herbu Lubicz, którzy dziedziczą Żochy[19]
  • 1567 r. podkomorzy ciechanowski Piotr Żochowski[20]
  • Podczas popisu wojskowego w 1567 r. z Żoch i innych dóbr stawiło się ponad trzydziestu przedstawicieli, większość pieszo
  • 1569 r. w czasie przysięgi na wierność Koronie po przyłączeniu Podlasia do Polski odnotowano, że na Żochach i Zadębiu głównym dziedzicem i najbardziej zamożnym był piastujący urząd woźnego ziemskiego Maciej Żoch
  • 1580 r. podatek na obronność Rzeczypospolitej w Tyborach-Żochach złożył Jan Żochowski woźny ziemski drohicki[21]

Rody szlacheckie

Żochowscy są wymieniani jako klejnotni następujących Herbów:
Lp. Herb Nazwa herbu Gniazdo rodowe Parafia Uwagi Przypisy
1BrodzicŻochy: Średnie, Szostaki, Wielkie, Brodzięcino
Żochy in. Żochy Milan
Stare Żochy, Nowe Żochy
Żochowo Podbiele		Kraszewo
Piski
Domanowo
Szumowo		W Herbarzach wymienia się Żochowskich głównie jako klejnotnych herbu Brodzic.[2][3][22][8][11][23][24][25][26][27][28][29][30][31][32]
2LubiczŻochyKosów LackiRody ziemiańskie zamieszkujące dzielnice Mazowieckie – Podlaskie w XV i XVI wieku[33][26][12][28][31]
3PrusŻochowo KościelneŻochowo Kościelne[34][35]
4RawiczRody ziemiańskie zamieszkujące dzielnice Mazowieckie – Podlaskie w XV i XVI wieku[28][31]
5PrawdzicRody ziemiańskie zamieszkujące dzielnice Mazowieckie – Podlaskie w XV i XVI wieku[28][31]
6Prus IIIHerbem Prus III posługiwali się Żochowscy pochodzący z Żochowa w województwie płockim.[36]
7StarykońPrzedstawicielką noszącą herb Starykoń była Józefa Żochowska urodzona ok. 1720 r., żona Jana Świątkowskiego herbu Pobóg.[37]

Demografia w okresie rozbiorów

Osadnictwo Żochowskich w XIX w. na Mazowszu i Podlasiu przedstawia fragmentarycznie poniższa tabela:

Szlachta powiatu łomżyńskiego spisana w 1866 roku do celów wojskowych[13]:
nazwisko imię imię ojca imię matki data urodzenia miejsce urodzenia
ŻochowskiApolinaryJózefFranciszka20 lipca 1836(dts)Żochy Nowe
ŻochowskiFranciszekBenedyktFranciszka26 marca 1837(dts)Tybory Żochy
ŻochowskiFranciszekAdamMarianna17 września 1839(dts)Gosie Sokola Łąka
ŻochowskiFranciszekWalerianJoanna2 października 1834(dts)Szymbory
ŻochowskiFranciszekFeliksJadwiga14 sierpnia 1838(dts)Żochy Nowe
ŻochowskiJanAdrianMarianna28 lipca 1839(dts)Żyłowo
ŻochowskiJulianStanisławWiktoria8 czerwca 1840(dts)Tybory-Wólka
ŻochowskiJózefWalerianJoanna29 października 1837(dts)Szymbory
ŻochowskiJózefJanAniela9 marca 1839(dts)Żochy Nowe
ŻochowskiJózefAndrzejMarianna20 marca 1836(dts)Żochy Stare
ŻochowskiJózef DominikJózefAniela3 sierpnia 1835(dts)Brzozowo Stare
ŻochowskiŁukaszAdrianMarianna31 stycznia 1836(dts)Żyłowo
ŻochowskiMateuszWojciechMarianna14 września 1840(dts)Żochy Nowe
ŻochowskiMelchiorJózefEwa5 stycznia 1837(dts)Tybory Żochy
ŻochowskiMikołajFeliksJadwiga5 września 1834(dts)Żochy Nowe
ŻochowskiPawełJanMarianna19 stycznia 1841(dts)Żochy
ŻochowskiPaweł––19 stycznia 1841(dts)Ćwikły Dąb
ŻochowskiStanisławJózefEwa21 grudnia 1834(dts)Tybory Żochy
ŻochowskiTeofilMichałMarianna12 maja 1839(dts)Wyszonki-Posele
ŻochowskiTomaszMichałMarianna20 stycznia 1837(dts)Wyszonki Posele
ŻochowskiWawrzyniecMateuszAniela22 września 1834(dts)Warele Stare
ŻochowskiWawrzyniecKazimierzMarianna11 sierpnia 1839(dts)Żochy Stare
ŻochowskiWojciechAdrianMarianna28 kwietnia 1833(dts)Żyłowo
ŻochowskiWojciechMichałMarianna12 kwietnia 1832(dts)Wyszonki Posele

Występowanie Żochowskich na terenie Litwy:

Podczas spisów szlachty na terenie Imperium Rosyjskiego Żochowskich wykazano w księgach rodów szlacheckich w następujących guberniach[39]:

Żochowscy w zaborze austriackim:

Demografia pod koniec XX w.

Zgodnie z serwisem heraldycznym nazwiskiem tym w Polsce na początku lat 90. XX w. pod względem liczby osób o danym nazwisku zarejestrowanych w bazie PESEL posługiwało się 3195 osób[42]. Taka liczba osób legitymujących się nazwiskiem Żochowski plasowała je na pozycji 1598 wśród najpopularniejszych nazwisk w Polsce. W poniższej tabeli w uproszczony sposób zostało przedstawione na jakim terenie Polski zamieszkiwali[43].

Podział administracyjny po reformie 1999 r. Podział administracyjny 1975–1998
Położenie Nazwa Liczba zarejestrowanych osób Położenie Nazwa Liczba zarejestrowanych osób
dolnośląskie 158wałbrzyskie17
wrocławskie70
jeleniogórskie30
legnickie41
kujawsko-pomorskie 87włocławskie31
toruńskie49
bydgoskie7
lubelskie 48lubelskie29
Województwo zamojskiezamojskie–
chełmskie–
bialskopodlaskie19
lubuskie 31zielonogórskie29
gorzowskie2
łódzkie 51łódzkie31
sieradzkie7
piotrkowskie7
skierniewickie6
małopolskie 14krakowskie13
Województwo nowosądeckienowosądeckie–
tarnowskie1
mazowieckie 1606warszawskie980
ostrołęckie129
radomskie8
ciechanowskie218
siedleckie155
płockie116
opolskie– opolskie–
podkarpackie 3Województwo rzeszowskierzeszowskie1
Województwo przemyskieprzemyskie–
Województwo tarnobrzeskietarnobrzeskie–
Województwo krośnieńskiekrośnieńskie2
podlaskie 640białostockie173
łomżyńskie467
pomorskie 252gdańskie163
słupskie15
elbląskie74
śląskie 100katowickie74
bielskie5
częstochowskie21
świętokrzyskie4Województwo kieleckiekieleckie4
warmińsko-mazurskie 116olsztyńskie71
suwalskie45
wielkopolskie 10poznańskie8
Województwo konińskiekonińskie1
pilskie1
leszczyńskie–
kaliskie–
zachodniopomorskie 75szczecińskie51
Województwo koszalińskiekoszalińskie24

Demografia w XXI w.

Ilość osób posługujących się nazwiskiem Żochowski wg bazy PESEL z podziałem na płeć[44]. Pierwsza kolumna wykresu przedstawia lata 90 XX wieku z podziałem kobiet względem mężczyzn 1598/1597 (ze względu na brak danych podział jest orientacyjny). Wykres nie uwzględnia osób posługujących się podwójnym nazwiskiem.

Znani przedstawiciele

Przypisy

  1. 1 2 3 Darek: Tropami przodków. ŻOCHOWSCY herbu Brodzic. 2010-11-09. [dostęp 2014-01-05].
  2. 1 2 Лукомским 1850 ↓, s. 104.
  3. 1 2 Pawliszczew 1853 ↓, s. 104.
  4. ↑ Gloger 1902 ↓, Tom III, s. 256–258.
  5. ↑ Ruggieri 1864 ↓, s. 126–127.
  6. ↑ Uchwała NR XXXVIII/228/2014 Rady Gminy Ojrzeń z dnia 13 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia herbu, flagi, banera i pieczęci Gminy Ojrzeń oraz zasad ich używania. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 2828 [on-line]. 19 marca 2014. s. 12. [dostęp 2014-10-25].
  7. ↑ Okolski 1641 ↓, s. 82.
  8. 1 2 Turowski 1858 ↓, s. 348.
  9. ↑ Cieślikowa 2000 ↓, s. 375.
  10. ↑ Naruszewicz-Duchlińska 2007 ↓, s. 308.
  11. 1 2 3 Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta podlaska. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia bielska. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-07-21].
  12. 1 2 Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta podlaska. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia drohicka. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2016-05-25].
  13. 1 2 Szlachta powiatu łomżyńskiego spisana w 1866 roku do celów wojskowych. [w:] Archiwum Państwowe w Łomży. Komisja Konskrypcyjna Powiatu Łomżyńskiego [on-line]. [dostęp 2014-01-05].
  14. ↑ Chlebowski 1889 ↓, Tom X, s. 167.
  15. 1 2 Chlebowski 1889 ↓, Tom XIV, s. 813.
  16. ↑ Semkowicz 1928 ↓, Tom VIII, s. 149.
  17. ↑ Semkowicz 1923 ↓, Tom VI, s. 29.
  18. ↑ Semkowicz 1913 ↓, Tom III, s. 248.
  19. ↑ Semkowicz 1913 ↓, Tom III, s. 256.
  20. ↑ Pawiński 1895 ↓, s. 326.
  21. ↑ Jabłonowski 1908 ↓, s. 55.
  22. ↑ Okolski 1641 ↓, Tom I, s. 82.
  23. 1 2 Malewski 2002 ↓, s. 83.
  24. ↑ Siebmacher 1857 ↓, s. 470.
  25. ↑ Bobrowicz 1839 ↓, Tom II, s. 302.
  26. 1 2 Bobrowicz 1845 ↓, Tom X, s. 181.
  27. ↑ Kuropatnicki 1789 ↓, s. 127.
  28. 1 2 3 4 Tadeusz Gajl: Herbarz polski. [dostęp 2014-01-05].
  29. ↑ Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta mazowiecka. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia ziemi ciechanowskiej. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-03-10].
  30. ↑ Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta mazowiecka. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia ziemi nurskiej. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-03-10].
  31. 1 2 3 4 Krzepela 1930 ↓, s. 71.
  32. ↑ Wolff 1937 ↓, s. 114, 290, 373, 395, 455, 596, 909.
  33. ↑ Okolski 1641 ↓, Tom II, s. 192.
  34. ↑ Karol Dobrzeniecki: Szlachta powiatu płońskiego. [dostęp 2014-01-05].
  35. ↑ Łukasz Lubicz Łapiński, Tomasz Jaszczołt: Szlachta mazowiecka. Spis szlachty gniazdowej. Ziemia ziemi płockiej. szlachta.projektpodlasie.pl. [dostęp 2018-03-10].
  36. ↑ Robert Kostecki: Nazwiska rodów polskich noszących herb Prus. [dostęp 2014-01-05].
  37. ↑ Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego. sejm-wielki.pl. [dostęp 2014-01-05].
  38. ↑ Czesław Malewski: Szlachta powiatu trockiego w XIX wieku. [dostęp 2014-02-08].
  39. ↑ Думин С. В.: Списки дворянских родов Российской империи по губерниям. Библиографический указатель. Wyd. 3. Москва: Летопись Историко-родословного общества в Москве, 1995. (ros.).
  40. ↑ Herbarz Wołyński, Towarzystwo „Pro Archivo”, Kraków 2002 [dostęp 2014-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-27].
  41. ↑ Dzikowski 1857 ↓, s. 298.
  42. ↑ Najpopularniejsze nazwiska w Polsce. [dostęp 2014-01-05].
  43. ↑ Serwis heraldyczno-genealogiczny. [dostęp 2014-01-05].
  44. ↑ Nazwiska występujące w rejestrze PESEL [online], dane.gov.pl [dostęp 2024-06-11].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.