Żylica (rzeka)

Żylica
Ilustracja
Żylica w Łodygowicach (2020)
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Lokalizacja

Beskid Śląski, Kotlina Żywiecka

Rzeka
Długość 21,98 km
Źródło
Miejsce Malinowska Skała
Wysokość

ok. 1050 m n.p.m.

Współrzędne

49°39′28″N 18°59′52″E/49,657778 18,997778[1]

Ujście
Recypient Soła (Jezioro Żywieckie)
Miejsce

Zarzecze

Wysokość

341,5 m n.p.m.[2]

Współrzędne

49°42′39″N 19°10′32″E/49,710833 19,175556

Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”

Żylica (Żylca, Żylcza[3]) – rzeka w polskich Beskidach Zachodnich, lewostronny dopływ Soły[4] o długości 21,98 km[5]. Cały tok w granicach powiatu bielskiego i żywieckiego.

Opis

Żylicę wspominał już na początku XVIII w. wójt żywiecki Andrzej Komoniecki w swoim „Dziejopisie Żywieckim”: ...rzeka Żylca, ta płynie przez Państwo Łodwigowskie spod gór Małego Skrzeczenka, z góry Malinowa (...)[6]. Nazwę rzeki „Żylca” tłumaczył pisząc, iż zowią ją tak dlatego, ...że jakoby żyłami zbierając się do niej insze rzeki, onę jawią[7].

Rzeka płynie w Beskidzie Śląskim i w Kotlinie Żywieckiej. Jej źródła znajdują się na wysokości ok. 1050 m. na zachodnich stokach Malinowskiej Skały[2]. Wspomniany wójt Andrzej Komoniecki inaczej opisywał jej źródła. W „Dziejopisie...” tak podawał lokalizację źródeł: Znowu za Małym Skrzeczenkiem górą jest góra nazwana Malinów, na której wierzchu jest studnia albo młaka na granicy Łodygowskiej i śląskiej, z której rzeka Żylcza główna, co przez Państwo Łodygowskie bieży i tam ma swój wykap albo źródło, z którego pochodzi (...)[7].

Początkowo Żylica płynie w kierunku północnym. Następnie spływa przez Szczyrk w kierunku północno-wschodnim, oddzielając masyw Skrzycznego na południu od masywu Klimczoka na północy. Po opuszczeniu gór, już na płaskich terenach Kotliny Żywieckiej, Żylica skręca na wschód. Po przecięciu północnej części Kotliny w Łodygowicach, u podnóży Beskidu Małego, Żylica skręca na południowy wschód i na wysokości 341 m n.p.m. uchodzi do Jeziora Żywieckiego w Zarzeczu, nieco na północ od przystanku kolejowego Pietrzykowice Żywieckie.

Wielokrotnie jej wody wylewając dokonywały znacznych zniszczeń w dolnej części Szczyrku i na terenie Kotliny Żywieckiej. W czasie największej współczesnej powodzi w tym rejonie, w 1958 r., poziom jej wody w Rybarzowicach osiągnął aż 370 cm[8]. W czasie powodzi w 1970 r. rzeka zniszczyła większość mostów w swej dolinie, uszkodziła most kolejowy w Łodygowicach i rozmyła na szerokość kilkudziesięciu metrów przyczółek betonowego mostu drogowego w Zarzeczu. Szerokość jej łożyska u ujścia do Jeziora Żywieckiego wynosiła wówczas blisko 200 m.[9][10] Obecnie koryto Żylicy w znacznej części jest uregulowane.

Od kilkuset lat wody Żylicy były wykorzystywane przez człowieka. Była ona jedną z „najpracowitszych” rzek polskich Beskidów: w XIX w. na przestrzeni niespełna 18 km jej wody wprawiały w ruch ok. 30 kół wodnych, napędzających urządzenia mechaniczne młynów, tartaków, foluszów, papierni itp. zakładów na terenie Szczyrku, Buczkowic, Rybarzowic i Łodygowic. Rzeka napędzała także maszyny fabryki mebli giętych J. Kubicy w Buczkowicach i fabryki sukna A. Zipsera w Łodygowicach. W XVIII i XIX w. w okresie przyborów wód używano Żylicy również do spławiania drewna z lasów salmopolskich do tartaku w Buczkowicach[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2023-06-01].
  2. 1 2 Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-05-30].
  3. ↑ Żylica, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-15].
  4. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 337, ISBN 83-239-9607-5.
  5. ↑ Żylica na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-14].
  6. ↑ Andrzej Komoniecki: Chronografia albo Dziejopis Żywiecki. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 1987, s. 10.
  7. 1 2 Andrzej Komoniecki: Chronografia albo Dziejopis Żywiecki... s. 476.
  8. ↑ Tadeusz Ziętara: Krajobraz Ziemi Żywieckiej. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976, s. 58.
  9. ↑ Rzeka Żylica - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2025-05-24].
  10. ↑ ŻYLICA – BESKIDZKIE ABC [online], 23 maja 2011 [dostęp 2025-05-24].
  11. ↑ Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasma Klimczoka i Równicy. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1995, s. 297, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-360-2.

Bibliografia

  • Barański Mirosław: „Beskid Śląski. Pasma Klimczoka i Równicy”, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1995, ISBN 83-7005-360-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.