„M – 21 Feniks FHD” (pocisk)

„M – 21 Feniks FHD”

122 mm pocisk rakietowy
Państwo	Polska
Producent	Mesko
Rodzaj	pocisk rakietowy
Przeznaczenie	niszczenie umocnień, sprzętu wojskowego oraz siły żywej
Data konstrukcji	2013
Lata produkcji	od 2017
Długość	2797 mm
Średnica	122 mm
Masa	65 kg
Napęd	paliwo stałe
Prędkość	ok. 1150 m/s
Zasięg	41 000 m
Naprowadzanie	nie posiada
Typ głowicy	odłamkowo – burząca

„M – 21 Feniks FHD” (pocisk) – 122 mm pocisk rakietowy przeznaczony do niszczenia umocnień, sprzętu wojskowego oraz siły żywej w odległości do 41km^[1], za pomocą głowicy odłamkowo – burzącej z wymuszoną fragmentacją^[2][3]. Został wyróżniony w 2018 podczas Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego nagrodą Defender^[4].

Prace nad nowymi,122 – milimetrowymi rakietowymi pociskami w uruchomionym programie Feniks, przeznaczonymi nie tylko dla wyrzutni rakietowych WR-40 Langusta, lecz również dla starszych wyrzutni typu BM-21 Grad i RM-70 rozpoczęły się pod koniec lat 90 XX w. w zakładzie FPS Bolechowo który funkcjonuje aktualnie w strukturze Mesko, jako część Oddziału Kraśnik – Bolechowo^[5][2]. Plan zakładał zastosowanie nie tylko nowego silnika napędowego, który znacząco zwiększyłby donośność pocisków, w stosunku do stosowanego pocisku rakietowego konstrukcji rosyjskiej M – 21OF (9M22U) o zasięgu ok. 20 km^[6], lecz także nad nowymi typami głowic. Zaplanowano opracowanie i wprowadzenie do produkcji głowic typu cargo z możliwością przenoszenia dowolnego ładunku, np. termobarycznego, kasetowego, nadajników i dipoli zakłócających, min przeciwpancernych MN-121. W ramach realizowanych wówczas prac badania przeszły dwa typy rakiet: rakieta z głowicą o działaniu kumulacyjno – odłamkowym i elektronicznym czasowym zapalnikiem rozcalającym oraz rakieta z głowicą odłamkowo – burzącą o wymuszonej fragmentacji i zmodernizowanym zapalnikiem uderzeniowym^[2]. Zasięg strzelania pocisków po zastosowaniu silnika rakietowego z nowym kompozytowym paliwem stałym, dostarczonego przez francuską firmę Celerg (obecnie Roxel), oznaczonych Feniks M – 21 FK przekroczył 32 km, zaś Feniks M – 21 FHD^[a] 42 km^[b]. Oba typy w 2001 przeszły pomyślnie badania kwalifikacyjne zlecone przez Departament Polityki Zbrojeniowej MON. W 2003 wojsko zamówiło pierwszą partię pocisków M – 21FK z głowicą kasetową i subamunicją kumulacyjno – odłamkową^[7]. Produkcja została jednak wstrzymana z powodu przyjętej przez rząd Francji interpretacji zapisów konwencji o zakazie użycia amunicji kasetowej (ang. Convention on Cluster Munitions, CCM), podpisanej w Oslo 3 grudnia 2008. Zdaniem władz Polski, które konwencji nie ratyfikowały, rakieta z głowicą do zwalczania pojazdów opancerzonych, dodatkowo wyposażona w układ samolikwidacji subamunicji, nie mogła zostać uznana za zabronioną w świetle konwencji. Francuski kooperant, nie zgodził się jednak na dalsze dostawy elementów układu napędowego^[8][2]. W tej sytuacji w 2013 podjęto decyzję o opracowaniu i wdrożeniu własnego układu napędowego bazującego na wysokoenergetycznym paliwie stałym^[9]. W latach 2014 – 2015 pociski M – 21 FHD z polskim napędem zostały poddane badaniom i testom na poligonie w Szwecji, ponieważ w Polsce nie ma możliwości prowadzenia strzelań na odległość ponad 40 km. W trakcie strzelań poligonowych uzyskano donośność 42,5 km^[1][10]. W 2015 partię próbną pocisków skierowano do testowania w trzech pułkach artylerii wojsk lądowych: 3 mazurskim, 5 lubuskim i 23 śląskim^[4]. Prace badawczo rozwojowe zakończyły się w 2017^[10] po pozytywnych wynikach testów. Opracowano też wersje M – 21FHE z głowicą odłamkowo – burzącą z elektronicznym zapalnikiem zbliżeniowym i M – 21FK1 z głowicą z przeciwpancernymi minami narzutowymi MN –121, które nie zostały wdrożone do produkcji^[7]. Pocisk M – 21 FHD jest obecnie seryjnie produkowany przez firmę Mesko S.A.^[3] będącą częścią Polskiej Grupy Zbrojeniowej^[1][11].

W latach 2019 – 2021 dostarczono wojsku 3140 pocisków^[8][12]. 29 kwietnia 2021 została zawarta umowa pomiędzy Mesko a Inspektoratem Uzbrojenia na dostawę drugiej partii pocisków. Przedmiotem umowy była dostawa Siłom Zbrojnym RP 2320 pocisków M – 21 FHD w latach 2021 – 2023^[2][13]. Pociski te obecnie są jedynym typem zamawianym i dostarczanym wojsku^[14].

Zaplanowano modernizację pocisku, która przez wprowadzenie dedykowanego układu sterowania ma zwiększyć celność. Układ sterowania pt. „Opracowanie gazodynamicznego modułu sterującego, precyzyjnego naprowadzania pocisku rakietowego”, opracowuje zespół Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa na Politechnice Warszawskiej^[15]. Projekt zakończono w czerwcu 2024 na VI poziomie gotowości technologicznej. Obecnie zespół oraz konsorcjum projektu, oczekuje na dalsze finansowanie przez MON kontynuacji prac i testów celem doprowadzenia do IX poziomu gotowości technologicznej i możliwości zastosowania nowych rozwiązań w pocisku^[16][17].

Według ocen polskich specjalistów od uzbrojenia, istnieje też możliwość wprowadzenia do pocisków systemów naprowadzania precyzyjnego z wykorzystaniem laserowych bloków sterowania z pocisków artyleryjskich kalibru 155 mm (AHS Krab) i kalibru 120 mm (M120 Rak)^[18][19]. Ich zaadoptowanie może pozwolić na szybkie opracowanie pakietu modernizacyjnego dla pocisków rakietowych odłamkowo – burzących 122 mm „Feniks” FHD, tworząc z nich broń precyzyjną, podobną jeżeli chodzi o celność, ale tańszą od amerykańskiego systemu HIMARS^[20].

9 lutego 2024 w rosyjskich mediach społecznościowych pojawiły się fotografie szczątków 122 – mm pocisków rakietowych produkcji spółki Mesko. Rosjanie twierdzą, że zostały użyte przez Siły Zbrojne Ukrainy. Prawdopodobnie nieznana ilość pocisków rakietowych została przekazana armii Ukrainy, dla wyrzutni typu BM-21 Grad, które mogą pochodzić z zasobów Wojska Polskiego lub bezpośrednio od producenta^[21].

• Andrzej Kiński. MESKO dostarczy kolejną partię rakiet Feniks Siłom Zbrojnym RP. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021, maj 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301.