1 grosz polski (1816–1835)

1 grosz polski (1816–1835)

Państwo	Królestwo Polskie
Typ monety	moneta obiegowa
Nominał	1 grosz
Rocznik	1816, 1817, 1818, 1819, 1820, 1821, 1822, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834, 1835
Emisja
Mennica	Warszawa
Nakład	ok. 18 300 000 sztuk
Data emisji	1 grudnia 1815
Data wycofania	luty 1851
Opis fizyczny
Masa	2,8 g
Średnica	20 mm
Materiał	miedź
Rant	gładki
Stempel	zwykły

1 grosz polski (1816–1835) – moneta groszowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona ukazem cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 r., bita w miedzi w latach 1816–1835, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej^[1], wycofana z obiegu w lutym 1851 r^[2].

Na tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem^[3]. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie –

• I.B. (Jakuba Benika 1816–1827),
• F.H. (Fryderyka Hungera 1827–1830),
• K.G. (Karola Gronaua 1830–1834) lub
• I.P. (Jerzego Puscha 1834–1835)^[4].

Istnieją monety z rocznika 1818 bez znaku intendenta^[4].

W 1816 r. ogon orła był krótszy – jednorzędowy, w pozostałych latach dłuższy – dwurzędowy^[5]. Awers z dwurzędowym ogonem orła jest identyczny z awersem monety 1 grosz polski (1822–1825)^[4].

Na tej stronie umieszczono nominał „1", pod nim napis „GROSZ”, poniżej „POLSKI”, a pod nim rok bicia: 1816, 1817, 1818, 1819, 1820, 1821, 1822, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834 lub 1835^[4].

Monetę bito w mennicy w Warszawie, w miedzi, na krążku o średnicy 20 mm, masie 2,8 grama, z rantem gładkim. Według sprawozdań mennicy w latach 1816–1835 w obieg wypuszczono ok. 18 300 000 sztuk^[6]. Dokładniejsze podanie nakładu jest niemożliwe, ponieważ w dwóch latach monetę bito razem z:

• 1 grosz polski (1822–1825) – w roku 1822,
• 1 grosz (1835–1841) – w roku 1835,

a mennica w swoich sprawozdaniach raportowała jedynie liczbę wprowadzanych do obiegu monet konkretnego nominału, bez podawania typu^[6].

Stopień rzadkości poszczególnych roczników i typów monet przedstawiono w tabeli:

Rocznik	Znak intendenta	Stopień rzadkości	Szacowana liczba egzemplarzy	Uwagi	Zdjęcie
1 grosz polski 1816	I.B.[7]		ponad 400 000	jednorzędowy (krótszy) ogon orła
1 grosz polski 1817	I.B.[8]		ponad 400 000
1 grosz polski 1818	I.B.[9]		ponad 400 000
	bez znaku intendenta (brak liter I.B)	R8[10]	2–3
1 grosz polski 1819	I.B.	R2[11]	3001–15 000
1 grosz polski 1820	I.B.	R1[12]	15 001–80 000
1 grosz polski 1821	I.B.	R[13]	80 001–400 000
1 grosz polski 1822	I.B	R4[14]	121–600	bito również monety 1 grosz polski (1822–1825)
1 grosz polski 1828	F.H.	R[15]	80 001–400 000
1 grosz polski 1829	F.H.	R[16]	80 001–400 000
1 grosz polski 1830	F.H.[17]		ponad 400 000
	K.G.	R1[18]	15 001–80 000
1 grosz polski 1831	K.G.[19]		ponad 400 000
1 grosz polski 1832	K.G.[20]		ponad 400 000
1 grosz polski 1833	K.G.	R1[21]	15 001–80 000
1 grosz polski 1834	K.G.	R[22]	80 001–400 000
	I.P.	R[23]	80 001–400 000
1 grosz polski 1835	I.P.	R[24]	80 001–400 000	bito również monety 1 grosz (1835–1841)

Już w 1817 r. lekkiej zmianie uległ ogon orła na awersie – został wydłużony^[4]. Dla trzech roczników – 1818, 1830 i 1834, istnieją monety z różnymi znakami intendenta mennicy umieszczonymi na awersie lub, jak w przypadku 1818, jego brakiem^[4].

W latach 1822–1825 bito monetę 1 grosz polski Z MIEDZI KRAIOWEY^[4]. W roku 1828 powrócono do bicia jednogroszówki według rysunku monety wprowadzonego w roku 1817^[4]. W roku 1835 monetę zastąpiono jednogroszówką polsko-rosyjską^[4].

Ze względu na fakt, że okres bicia monety przypada na czas rządów dwóch carów, w numizmatyce rosyjskiej moneta, w zależności od wybitej daty, zaliczana jest do dwóch odrębnych kategorii^[25]:

• monet cara Aleksandra I (1816–1822) oraz
• monet cara Mikołaja I (1828–1835).

Dla każdego z roczników, oprócz 1822, jak również dla obydwu wersji znaku intendenta mennicy w przypadku lat 1830 i 1834, istnieją monety nowego bicia z 1857 r. z mennicy w Warszawie^[26]. Znane są również monety nowego bicia warszawskiego rocznika 1815, w którym monet obiegowych nie bito wcale^[26].

Istnieją monety nowego bicia z 1869 r. z mennicy w Petersburgu dla dwóch roczników 1815 i 1824, dla których monet obiegowych nie było^[26].

• 1 grosz polski (1822–1825)
• 1 grosz (1835–1841)
• 1 grosz polski
• 3 grosze polskie (1817–1818)
• 3 grosze polskie (1819–1835)
• 3 grosze polskie (1826–1827)
• monety Królestwa Kongresowego
• tabela cennikowa Bolcewicza
• rosyjskie monety bite dla Polski (1815–1841)