5 halerzy czechosłowackich (1923)
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Typ monety | |||
| Nominał |
5 h (5/100 Kč) | ||
| Rocznik |
1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 1928, 1929, 1930, 1931, 1932, 1938 | ||
| Emisja | |||
| Mennica | |||
| Nakład | |||
| Data emisji |
10 sierpnia 1923 | ||
| Data wycofania |
• 30 września 1941 CM | ||
| Projektant |
Otakar Španiel | ||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
1,67 g | ||
| Średnica |
16 mm | ||
| Grubość |
1,1 mm[1] | ||
| Materiał | |||
| Rant | |||
| Stempel | |||
5 halerzy (cz. 5 haléřů, słow. 5 halierov) – czechosłowacka moneta obiegowa o nominale 5 halerzy, wyemitowana w 1923 roku, a wycofana ostatecznie z końcem roku 1942. Obie strony monety zostały zaprojektowane przez Otakara Španiela[1][4][5].
Wzór
W centralnej części awersu umieszczono pochodzące z małego herbu Czechosłowacji godło państwowe – heraldycznego wspiętego lwa w koronie o podwójnym ogonie. Na jego piersi znajdował się herb Słowacji – podwójny krzyż na trójwzgórzu. Poniżej umieszczono rok bicia (zapisany zewnętrznie), zaś wzdłuż otoku inskrypcję „REPUBLIKA ČESKOSLOVENSKÁ” (zapisaną wewnętrznie). Oba elementy legendy rozdzielono dwiema czteroramiennymi gwiazdami[1][6].
Rewers monety przedstawiał fragment praskiego Mostu Karola – jego trzy filary oraz cztery przęsła (boczne jedynie we fragmencie). Poniżej zarysowano jedenaście falistych linii oddających rzekę Wełtawę. Pośrodku fal umieszczono okrąg z nominałem monety zapisanym cyfrą arabską. Na skrajnie prawym przęśle mostu (pomiędzy prawym filarem a otokiem) umieszczono oznaczenie projektanta[6]: inicjał S w okręgu z wbitym od góry klinem (stylizowane „OŠ”)[1].
Nakład
Monety pięciohalerzowe bito na mocy ustawy z dnia 22 lipca 1922 roku o emisji dalszych drobnych monet[7]. Wytwarzano je z mosiądzu (92% miedzi, 8% cynku), z krążków o masie 1,67 g[1] (zgodnie z ustawą z kilograma surowca miało powstać 600 sztuk monet)[7]. Rozporządzeniem rządu z 7 sierpnia 1923 roku przewidziano, że do obiegu w formie monet o nominale 5 h zostanie wprowadzonych maksymalnie 5 mln koron[8], to jest 100 mln sztuk (ostatecznie łącznie wyemitowano więcej niż 107 mln pięciohalerzówek)[1][2][3][4][5]. Wzór monet oraz ich średnicę (16 mm) ustalono wydanym tego samego dnia zarządzeniem Urzędu Bankowego przy Ministerstwie Finansów[6]. Monety te pozostawały w obiegu także po likwidacji państwa czechosłowackiego w 1939 roku. W Protektorat Czech i Moraw uległy demonetyzacji z dniem 30 września 1941 roku, choć dopuszczono możliwość ich wymiany w placówkach pocztowych i bankowych przez kolejne dwa miesiące[9]. W Republice Słowackiej monety te wycofano z obiegu 30 grudnia 1942 roku[10][2].
Monety bito w latach 1923–1932 oraz 1938, przy czym pięciohalerzówki z datą 1924 w praktyce nie występują poza kilkoma okazami muzealnymi. Przypuszcza się, że w trakcie bicia monet został uszkodzony stempel, a niemal cały dotychczasowy nakład został zdemonetyzowany, albo też że liczba wybitych w 1923 roku monet pokryła z nadwyżką zapotrzebowanie na ten nominał[1]. Ponadto wysokość nakładu z roku 1938 waha się w zależności od źródła. Część autorów wskazuje, że przeszło 2 mln monet z tą datą zostało wybitych już w 1939 roku na potrzeby Protektoratu Czech i Moraw i w mniejszym stopniu Słowacji[2][3].
| Rok | Nakład | |
|---|---|---|
| 1923 | 37 800 000 | [1][4][5] |
| 1924 | 10 | |
| 1925 | 12 000 000 | |
| 1926 | 1 084 000 | |
| 1927 | 8 916 000 | |
| 1928 | 5 320 000 | |
| 1929 | 12 680 000 | |
| 1930 | 5 000 000 | |
| 1931 | 7 448 000 | |
| 1932 | 3 556 000 | |
| 1938 | 10 996 000 lub 14 244 000 |
[1] |
| [4][5] | ||
| 1939 | 2 248 000 | [2][3] |
- Pięciohalerzówki (1923)
1923
kopia 1924
1925
1926
1927
1928
1929
1930
1931
1932
1938
Zobacz też
- czechosłowackie monety obiegowe
- 5 halerzy wzoru z 1953 i 1962, 1977
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ľudovít Malinovský sr., ČSR 5 h 1923 Karlov most [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-27] (słow.).
- 1 2 3 4 5 Michal Biľak, Miroslav Jízdný, Zberateľský katalóg mincí Československa 1980, wyd. II, Koszyce: Slovenská numizmatická spoločnosť, 1981 (słow.). za: Ľudovít Malinovský sr., ČSR 5 h 1923 Karlov most [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-27] (słow.).
- 1 2 3 4 Ladislav Panoc, Slovenská korunová mena rokov 1939 – 1945, „Humenský Numizmatik” (2), Humenné: Slovenská numizmatická spoločnosť, 2009, s. 9 [dostęp 2018-05-15].
- 1 2 3 4 5 6 Thomas Michael, Richard Giedroyc, 2018 Standard Catalog of World Coins 1901-2000, wyd. 45, Iola: Krause Publications, 2017, s. 679, ISBN 978-1-4402-4797-2.
- 1 2 3 4 5 6 7 Czechosłowacja 5 halerzy, 1923-1938 [online], ucoin.net [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-25] (pol.).
- 1 2 3 Vyhláška bankovního úřadu ministerstva financí ze dne 7. srpna 1923 o vydání pětníků měny československé, „Sbírka zákonů”, č. 167/1923 Sb. (čá 73/1923), epravo.cz, 10 sierpnia 1923 [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- 1 2 Zákon ze dne 22. června 1922 o ražbě dalších drobných mincí, „Sbírka zákonů”, č. 195/1922 Sb. (čá 67/1922), epravo.cz, 22 lipca 1922 [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Vládní nařízení ze dne 7. srpna 1923 o vydání pětníků měny československé, „Sbírka zákonů”, č. 166/1923 Sb. (čá 73/1923), epravo.cz, 10 sierpnia 1923 [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-15] (cz.).
- ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 9. července 1941 o stažení drobných mincí korunové měny po 50, 25 a 20 haléřích ze spěže (bronzu) niklové a po 10 a 5 haléřích ze směsi mědi se zinkem, jakož i o zkrácení výměnné lhůty korunových mincí a niklových pětikorun, „Sbírka zákonů”, č. 267/1941 Sb. (čá 88/1941), epravo.cz, 15 lipca 1941 [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Marcel Pecník, Peňažníctvo na Slovensku v rokoch 1939-1945, [w:] Slovenská republika 1939-1945 očami mladých historikov, Bańska Bystrzyca: Uniwersytet Mateja Bela, 2005, s. 67 [dostęp 2018-05-15] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-15] (słow.).