Abraham Gepner
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 czerwca 1872 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 maja 1943 |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
_BAR.svg.png){kind=small} | |
Abraham Gepner (ur. 28 czerwca 1872 w Warszawie, zm. 3 maja 1943 tamże) – polski kupiec i społecznik żydowskiego pochodzenia, radny miasta stołecznego Warszawy.
Życiorys
Urodził się 28 czerwca 1872 w Warszawie[1], w rodzinie ortodoksyjnych Żydów.
Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne, ukończył także szkołę realną w Warszawie[2]. W młodości praktykował w sklepie żelaznym Szai Prywesa przy placu Grzybowskim 10. 1 marca 1905 założył własną firmę handlującą metalami do spółki z Zygmuntem Kornblumem, pod nazwą „Kornblum i Gepner”. Siedziba przedsiębiorstwa znajdowała się przy ulicy Grzybowskiej 27, a główny skład przy ulicy Bema 87. Przed I wojną światową był członkiem Stowarzyszenia Subiektów Handlowych Wyznania Mojżeszowego[1]. Prowadzone przez niego przedsiębiorstwo jeszcze przed I wojną światową wyrosło na największe tego typu przedsiębiorstwo w Polsce, głównym odbiorcom oferowanych przez nie produktów (półfabrykatów metalowych) były rosyjskie koleje[2]. Podczas wojny odmówił współpracy z Niemcami polegającej na prowadzeniu rekwizycji metali szlachetnych na zajętych przez nich terenach.
W dwudziestoleciu międzywojennym działał w Centrali Związków Kupców, w 1930 został jednym z jej wiceprezesów, a 15 października 1935 zastąpił zmarłego Wacława Wiślickiego na stanowisku jej prezesa zarządu głównego. Pełnił także funkcję wiceprezesa Izby Handlowo-Przemysłowej w Warszawie[3][2] oraz był członkiem Komisji Odwoławczej przy Izbie Skarbowej, protektorem Domu Sierot, domu starców, szpitala na Czystem, Szkoły Rzemieślniczej, Kasy Pomocy Bezprocentowej i Banku dla Kooperatyw[1].
Po wybuchu II wojny światowej, w październiku 1939 został wzięty jako zakładnik przez Niemców, wśród wielu innych osobistości miasta, znalazł się na liście 12 zakładników miasta Warszawy[4][5], wskazanych Niemcom zgodnie z aktem kapitulacji miasta z 28 września „celem zabezpieczenia przed aktami sabotażu”[6].
Po utworzeniu getta sprawował funkcję przewodniczącego Rady Gospodarczej i kierownika Zakładu Zaopatrzenia Judenratu. Był również twórcą internatu „Dobra Wola” dla 400 dzieci, mieszczącego się przy ulicy Dzielnej 61. Utrzymywał kontakt z żydowskim ruchem oporu, wspierał również finansowo Żydowską Organizację Bojową. Miał mieć możliwość ucieczki z getta, odmawiał jednak jego opuszczenia[2].
W sierpniu 1942, w czasie wielkiej akcji deportacyjnej, po wywiezieniu dzieci z gettowych sierocińców do Treblinki, stworzył nowy sierociniec dla dzieci błąkających się po ulicach. W okresie getta szczątkowego był jednym z kierowników Centralnej Komisji Popierania Pracy w Szopach.
Podczas powstania w getcie warszawskim ukrywał się w bunkrze w magazynach żywności przy ulicy Franciszkańskiej 30, został jednak schwytany i następnie zamordowany na rogu ulicy Gęsiej i Zamenhofa wraz z żoną Stefanią (1878–1943)[2].
Symboliczny grób małżeństwa Gepnerów znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 10, rząd 6)[7][8].
Ordery i odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)[9]
Przypisy
- 1 2 3 Marcin Urynowicz. Abrahama Gepnera listy z getta warszawskiego. „Dzieje Najnowsze”. R. XXXVIII (Nr 1), s. 164, 2006. Warszawa. ISSN 0419-8824. [dostęp 2021-07-19].
- 1 2 3 4 5 Marta Janczewska, Abraham Gepner [online], delet.jhi.pl [dostęp 2025-05-02].
- ↑ Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: 1939, s. 82. [dostęp 2021-07-19].
- ↑ Zakładnicy miasta Warszawy. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 267, s. 1, 7 października 1939.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 303.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 15. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Symboliczny grób Abrahama Gepnera w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 297 „za zasługi na polu pracy społecznej” – jako Abram Dawid Gepner.
Bibliografia
- Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 17–18. ISBN 83-90-66296-5.