Adolf Morawski
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Prof. nzw. nauk technicznych | |
| Specjalność: elektryfikacja | |
| Alma Mater | |
| Nauczyciel akademicki | |
Adolf Jan Morawski (ur. 17 czerwca 1895 w Krzynowłodze Wielkiej, zm. 21 kwietnia[1] 1940 w Katyniu) – polski inżynier elektryk, specjalista z zakresu elektryfikacji i urządzeń elektrycznych, profesor nadzwyczajny Politechniki Warszawskiej, porucznik rezerwy łączności Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Urodził się w Krzynowłodze Wielkiej w powiecie przasnyskim jako syn ziemianina Apolinarego i Zofii z Bogdaszewskich[2]. W roku 1915 rozpoczął studia na Wydziale Elektrotechnicznym Politechniki Warszawskiej i w roku 1922 ukończył je jako jeden z pierwszych absolwentów tego wydziału. Przez pewien czas był związany z wojskiem jako oficer łączności. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 1. lokatą w korpusie oficerów rezerwy łączności[3]. Posiadał przydział w rezerwie do Pułku Radiotelegraficznego w Warszawie[2].
Później przez kilkanaście lat pracował w elektrowni Siersza Wodna w Małopolsce, gdzie przeszedł ścieżkę od stanowiska inżyniera ruchu i eksploatacji do zastępcy dyrektora. Prowadził również badania naukowe nad elektryfikacją w kontekście gospodarczym, obronnym i technicznym, kierował pracami elektryfikacyjnymi w licznych miejscowościach i zakładach przemysłowych Zagłębia Krakowskiego, wprowadzając rozwiązania stosowane wcześniej w kilku krajach europejskich. W roku 1933 rozpoczął współpracę z Politechniką Warszawską jako wykładowca kursu dokształcającego, następnie od 1935 prowadził stałe zajęcia z urządzeń elektrycznych. W 1937 został profesorem nadzwyczajnym i objął Katedrę Urządzeń Elektrycznych.
W 1938 został kierownikiem Komisji Technicznej budowy elektrowni w Nisku, a rok później przewodniczącym podkomisji Polskiego Komitetu Energetycznego opracowującej plan generalnej elektryfikacji Polski. Prace komisji zostały przerwane wybuchem II wojny światowej.
Brał udział w walkach w czasie kampanii wrześniowej 1939 na wschodzie Polski. Po inwazji Armii Czerwonej na wschodnie tereny RP dostał się do niewoli sowieckiej. Był przetrzymywany w obozie jenieckim w Kozielsku[1]. 20 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[1] – lista wywózkowa 036/2 z 16 kwietnia 1940[1][2]. 21 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu[1] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[4][5]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[6][7]. Zidentyfikowany podczas ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[8] w 1943 pod numerem 3704[9][1][2] (raport dzienny z 1 czerwca 1943)[1]. Przy jego szczątkach znaleziono: wizytówki własne, wizytówki „Maria Morawska”, listy, 2 fotografie, serduszko bursztynowe, amulet[10][11]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 03704[10] wskazany jako „por. inż. elektr. profesor Polit. Warsz., zam. W-wa, Al. Grójecka 45 m. 14a"[10]. W Archiwum Robla (pakiet 0867-04, 06) wymieniony we wpisach z 15 marca i 20 kwietnia 1940 w materiałach znalezionym przy szczątkach Józefa Trepiaka[1][12].
Życie prywatne
Adolf Jan Morawski był dwukrotnie żonaty. Miał córki Barbarę, Krystynę i Teresę[2].
Stanowiska
- 1935-1939 - wykładowca urządzeń elektrycznych na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej
- 1937-1939 - kierownik Katedry Urządzeń Elektrycznych
Członkostwa
- członek komisji specjalistycznych Stowarzyszenia Elektryków Polskich
Ważne publikacje
- Sieci elektryczne i współpraca elektrowni, Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Warszawa, 1931
Upamiętnienie
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[13]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007[14] w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Na ścianie kościoła św. Karola Boromeusza na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie jest umieszczona tablica epitafijna z jego nazwiskiem.
13 kwietnia 2016, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego został zasadzony Dąb Pamięci poświęconego wszystkim Ofiarom Zbrodni Katyńskiej, certyfikat z numerem 1[15][16][17].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 520.
- 1 2 3 4 5 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 410.
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 658.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
- ↑ Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 262 [dostęp 2025-01-26] (niem.).
- 1 2 3 Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 285, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-01-26] (pol.).
- ↑ Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (4 (342)), pbc.uw.edu.pl, 22 stycznia 1949, s. 3 [dostęp 2025-01-26] (pol.).
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 738.
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 102 [dostęp 2025-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Dąb pamięci w ogrodach Pałacu Prezydeckiego - Polska Prowincja Zakonu Pijarów [online], pijarzy.pl [dostęp 2024-12-27].
- ↑ Katyń… Ocalić od zapomnienia. [online], katyn-pamietam.pl [dostęp 2024-12-27].
- ↑ Obchody Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej [online], dzieje.pl [dostęp 2024-12-27].
Bibliografia
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Jerzy Kubiatowski (oprac.): Sylwetki profesorów Politechniki Warszawskiej. Adolf Jan Morawski (1895-1940). Warszawa: Pracownia Historyczna BGPW, 1989.
- Józef Czmut: Zbrodnia katyńska: dokumenty i publicystyka. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1990, s. 367.
- Józef Piłatowicz: Profesorowie Politechniki Warszawskiej w dwudziestoleciu międzywojennym. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1999, s. 59,68,215,296. ISBN 83-7207-131-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Polski Słownik Biograficzny. T. 21. 1976.
- Elżbieta Zielińska: Wpisani w historię; Słownik biograficzny województwa ostrołęckiego. Towarzystwo Przyjaciół Ostrołęki, 1990.
- Karol Kulczyński. Adolf Jan Morawski. „elektro.info”. 9, 2015.
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
Linki zewnętrzne
- Publikacje Adolfa Morawskiego w bibliotece Polona