Aktynidyna

Aktynidyna
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	6,7-dihydro-(7S)-4,7-dimetylo-5H-cyklopenta[c]pirydyna
	Inne nazwy i oznaczenia
	(−)-aktynidyna
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C10H13N
Masa molowa	147,22 g/mol
	Identyfikacja
Numer CAS	524-03-8
PubChem	68231
SMILES
	C[C@H]1CCC2=C1C=NC=C2C
InChI
	InChI=1S/C10H13N/c1-7-3-4-9-8(2)5-11-6-10(7)9/h5-7H,3-4H2,1-2H3/t7-/m0/s1
	InChIKey
	ZHQQRIUYLMXDPP-ZETCQYMHSA-N
Właściwości
Temperatura wrzenia	100–103 °C (9 mmHg)
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji; według kryteriów GHS są niedostępne.
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Aktynidyna – organiczny związek chemiczny z grupy irydoidów, wytwarzany w naturze przez wiele roślin i zwierząt.

Aktynidyna jest substancją wabiącą koty, której działanie jest podobne do działania nepetalaktonu, związku aktywnego występującego w kocimiętce^[2]. Aktynidyna jest jednym z kilku związków, które można wyekstrahować z korzenia kozłka lekarskiego^[3] i krwawnika pospolitego, a także z kilku rodzajów owadów w stadium larwalnym i imaginalnym^[4]. Niektóre gatunki patyczaków, w tym Megacrania batesii i Megacrania tsudai, posiadają chemiczny mechanizm obronny, który polega na wydzielaniu z gruczołów przedtułowia substancji zawierającej aktynidynę, gdy czują się zagrożone przez drapieżnika^[5].

Przypisy

↑ (7S)-6,7-Dihydro-4,7-dimethyl-5H-cyclopenta[c]pyridine, [w:] CAS Common Chemistry [online], American Chemical Society [dostęp 2025-04-09] (ang.).
↑ Benjamin R.B.R. Lichman Benjamin R.B.R. i inni, The evolutionary origins of the cat attractant nepetalactone in catnip, „Science Advances”, 6 (20), 2020, DOI: 10.1126/sciadv.aba0721, PMID: 32426505, PMCID: PMC7220310 (ang.).
↑ M.M.M.M. Janot M.M.M.M. i inni, Contribution a l’étude des alcaloides de la Valériane (Valeriana officinalis L.): actinidine et naphtyridyl méthylcétone, nouvel alcaloide, „Annales pharmaceutiques françaises”, 37 (9–10), 1979, s. 413–20, PMID: 547813 (fr.).
↑ Douglas B.D.B. Weibel Douglas B.D.B. i inni, Iridoid biosynthesis in staphylinid rove beetles (Coleoptera: Staphylinidae, Philonthinae), „Insect Biochemistry and Molecular Biology”, 31 (6–7), 2001, s. 583–591, DOI: 10.1016/S0965-1748(00)00163-6, PMID: 11267897 (ang.).
↑ I-HsinI.H. Wu I-HsinI.H. i inni, Life cycles, phenology and genetic structure of endangered Megacrania tsudai Shiraki (Phasmatodea: Phasmatidae): Male individuals from a geographic parthenogenesis species, „Entomological Science”, 23 (2), 2020, s. 183–192, DOI: 10.1111/ens.12410 (ang.).

[1] (7S)-6,7-Dihydro-4,7-dimethyl-5H-cyclopenta[c]pyridine, [w:] CAS Common Chemistry [online], American Chemical Society [dostęp 2025-04-09] (ang.).

[2] Benjamin R.B.R. Lichman Benjamin R.B.R. i inni, The evolutionary origins of the cat attractant nepetalactone in catnip, „Science Advances”, 6 (20), 2020, DOI: 10.1126/sciadv.aba0721, PMID: 32426505, PMCID: PMC7220310 (ang.).

[3] M.M.M.M. Janot M.M.M.M. i inni, Contribution a l’étude des alcaloides de la Valériane (Valeriana officinalis L.): actinidine et naphtyridyl méthylcétone, nouvel alcaloide, „Annales pharmaceutiques françaises”, 37 (9–10), 1979, s. 413–20, PMID: 547813 (fr.).

[4] Douglas B.D.B. Weibel Douglas B.D.B. i inni, Iridoid biosynthesis in staphylinid rove beetles (Coleoptera: Staphylinidae, Philonthinae), „Insect Biochemistry and Molecular Biology”, 31 (6–7), 2001, s. 583–591, DOI: 10.1016/S0965-1748(00)00163-6, PMID: 11267897 (ang.).

[Wu2020-5] I-HsinI.H. Wu I-HsinI.H. i inni, Life cycles, phenology and genetic structure of endangered Megacrania tsudai Shiraki (Phasmatodea: Phasmatidae): Male individuals from a geographic parthenogenesis species, „Entomological Science”, 23 (2), 2020, s. 183–192, DOI: 10.1111/ens.12410 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]