Alfons Filar

Alfons Filar
Ilustracja
Alfons Filar jako major MO (przed 1973)
podpułkownik podpułkownik
Data i miejsce urodzenia

24 sierpnia 1927
Lipnica Górna

Data śmierci

3 listopada 2019

Formacja

Milicja Obywatelska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie

Alfons Filar (ur. 24 sierpnia 1927 w Lipnicy Górnej, zm. 3 listopada 2019) – polski pisarz-historyk i publicysta, działacz społeczny, żołnierz Armii Ludowej, funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej.

Życiorys

Urodził się 24 sierpnia 1927 w Lipnicy Górnej[1][2][3]. Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Anieli i Gabriela (stolarz i cieśla, uczestnik kampanii wrześniowej)[2][4] (według innej wersji ojciec miał na imię Wawrzyniec[3]).

Podczas okupacji niemieckiej od 1942 zarabiał przy robotach leśnych w Liwoczu[2]. W 1943 otrzymał wezwanie na roboty przymusowe w III Rzeszy, a po staraniach rodziny skierowano go do pracy w magazynach broni i amunicji w Gamracie koło Jasła[2]. Po konspiracyjnej „wsypie” tamże (w fabryce działała Armia Krajowa) w kwietniu 1944 także on został aresztowany i był przesłuchiwany oraz torturowany na Gestapo[2][5]. Wówczas był w grupie więźniów, którzy byli zmuszeni do wykopania dołów dla ofiar egzekucji w Warzycach[2]. Skierowano go do pracy szpitalu, a z uwięzienia uciekł potem podczas przenoszenia rannych żołnierzy niemieckich[2][5]. Następnie trafił do krewnych kolegi Ludwika Reczka w Lisowie[2]. Tam uzyskał kontakt do operującego na zachód od Jasła oddziału Armii Ludowej pod dowództwem Wojciecha Kwilosza ps. „Tomek”, złożył przysięgę i przyjął pseudonim „Franek”[2][5]. Potem brał udział w akcjach sabotażowych AL[2].

Po wyparciu Niemców wstąpił do Milicji Obywatelskiej i był współzałożycielem pierwszego posterunku MO w Kołaczycach[2] (służba od 20 stycznia 1945)[3]. Przez miesiąc chronił majątki obszarnicze przed rozgrabieniem (w chwili zakończenia wojny 8/9 maja 1945 pełnił wartę w Niegłowicach przy wejściu do rafinerii nafty[6]), następnie przeniesiony do Komendy Powiatowej w Jaśle, gdzie najpierw służył w plutonie operacyjnym, a potem od 1 października 1945 w plutonie ochrony Komitetu Powiatowego PPR[2][5][3]. W sierpniu 1945 eskortował osadników z Dukli i Żmigrodu transportowanych do Głogowa, gdzie starł się z niemieckimi oddziałami Werwolfu[2]. Po powrocie odbył kurs w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie, po czym 31 października 1945 został skierowany do Lubaczowa[2][5]. Tam w Powiatowym UBP od 3 grudnia 1945 był wartownikiem w ochronie, a następnie objął funkcję referenta ds. walki z bandytyzmem[2][5]. Od tego czasu brał udział w walkach z Ukraińską Powstańczą Armią oraz tzw. „reakcyjnym podziemiem”[5][7]. Formalnie był kolejno młodszym referentem od 28 grudnia 1945, referentem od 8 czerwca 1946, referentem ewidencji operatywnej w Referacie II od 1 października 1947, starszym referentem w Referacje V od 1 października 1948 i rachmistrzem-płatnikiem w Referacie Gospodarczym od 1 lutego 1 lutego 1949[3].

W międzyczasie, w listopadzie 1946 został II sekretarzem koła PPR przy Lubaczowskim PUBP, a pod koniec tego roku otrzymał polecenie organizowania miejscowego KP PPR, co doszło do skutku w kolejnym roku[2][5]. W 1948 zdał małą maturę i ożenił się[2]. W tym samym roku wstąpił do utworzonej PZPR i pozostawał jej działaczem na początku 1981[8].

Alfons Filar (ok. 1988)

W lubaczowskim PUBP przebywał do 1951 i w tym roku powrócił do WUBP w Rzeszowie[2]. Służył w Wydziale Finansowym: od 1 kwietnia 1951 był referentem w Referacie Rachunkowo-Sprawozdawczym, od 1 sierpnia 1952 inspektorem w Inspekcji Finansowej, od 1 października 1954 rewidentem w Kontroli Finansowej[3]. Od 1 lutego 1955 był referentem w Sekcji II Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie, a od 1 do 31 lipca 1955 w stopniu podporucznika pozostawał w dyspozycji dyrektora Departamentu Administracyjno-Gospodarczego w Komitecie do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie[3]. Od 1 sierpnia 1955 był podległy MSW[3]. Od 1 stycznia 1956 przez wiele lat służył w Zakopanem na tym samym stanowisku[2]. Do tego miasta trafił na własną prośbę z uwagi na to, że zachorował na gruźlicę[9]. W latach 1961–1973 i od 1976 był kierownikiem zakopiańskiego ośrodka wczasowego MSW. W MO w 1970 był w stopniu majora[2], dosłużył stopnia podpułkownika.

Działał w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, był sekretarzem oddziału w Zakopanem[2]. Był sekretarzem oddziału tej organizacji w Zakopanem[1] oraz przewodniczącym jej komisji historycznej[10]. W wieku 36 lat, tj. około 1963, zdał maturę[9]. Od 1973 do 1974 pełnił funkcję attaché w polskiej ambasadzie w Waszyngtonie. W tej placówce był szyfrantem[9]. W 1982 uzyskał tytuł magistra nauk politycznych[11] (według innego źródła dyplom wyższej uczelni uzyskał mając 52 lat tj. około 1979[9]).

Żonaty z Feliksą z domu Łokczewską (1926-2019)[12][4]. Miał synów[2].

Zmarł 3 listopada 2019[12]. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Południowym w Warszawie[12].

Publikacje

Zajmował się działalnością publicystyczną, interesując się historią wojenną (walka z okupantem niemieckim) i powojenną Podhala[1][7]. Jak sam mówił, nie był historykiem z zawodu, lecz z wewnętrznej potrzeby[10]. Wydał m.in. takie publikacje, jak:

  • Opowieści tatrzańskich kurierów (1969[13], 1970, 1973, 1977), w języku słowackim Po stopách tatranských kuriérov (1972) i węgierskim,
  • Palace – katownia Podhala (1970, 1972, 1976, razem z Michałem Leyko)[14],
  • Gdy umilkły działa (1972; wspomnienia, pierwotnie anonsowane pt. Tym samym karabinem)[2],
  • Bohaterowie zielonych granic (1974, 1979)[11],
  • Laury na śniegu. Opowieść o Bronisławie Czechu i Helenie Marusarzównie (1974, 1978 i 1982, razem z Michałem Leyko)[11],
  • Za pasem broń. Z dziejów ruchu oporu na Podhalu (1980, 1983)[11],
  • U podnóża Tatr 1939-1945. Podhale i Sądecczyzna w walce z okupantem (1985)[15][11]
  • Nie tylko pod znakiem walki (1987, dziewiąta książka)[9]

W 1985 otrzymał nagrodę I stopnia wojewody nowosądeckiego „za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej i działalności kulturalno-oświatowej” w dziedzinie literatury[16].

Odznaczenia

Przypisy

  1. 1 2 3 Nota biograficzna w: Alfons Filar, Opowieści tatrzańskich kurierów, KiW, Warszawa, 1973, 2 i 3 str. okładki
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Jan Grygiel. My w ćwierćwieczu. „Z tym samym karabinem”. „Widnokrąg”. Nr 17, s. 1, 4, 25 kwietnia 1970.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Alfons Filar. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2025-02-05].
  4. 1 2 3 M.P. z 1999 r. nr 38, poz. 575.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Ryszard Dzieszyński. „Gdy umilkły działa”. „Widnokrąg”. Nr 46, s. 4-5, 18 listopada 1972.
  6. ↑ Jerzy Leśniak. Mój pierwszy dzień wolności. „Dunajec”. Nr 18-19, s. 2, 5-12 maja 1985.
  7. 1 2 Andrzej B. Krupiński. Słowo o laureatach. „Dunajec”. Nr 41-42, s. 13, 13-20 października 1985.
  8. ↑ Adam Ogorzałek. Nowe w partii. „Dunajec”. Nr 19, s. 1, 10 maja 1981.
  9. 1 2 3 4 5 Andrzej Szymkiewicz. Alfons Filar o sobie. „Dunajec”. Nr 12, s. 10, 20 marca 1988.
  10. 1 2 O sztuce dzidziczenia. „Dunajec”. Nr 4, s. 11, Kwiecień 1980.
  11. 1 2 3 4 5 Filar Alfons [online], z-ne.pl [dostęp 2023-02-18].
  12. 1 2 3 Wyszukiwarka cmentarna. Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2023-11-24].
  13. ↑ Ryszard Dzieszyński. Pamięć o tatrzańskich kurierach. „Widnokrąg”. Nr 52, s. 5, 27 grudnia 1969.
  14. ↑ Ryszard Dzieszyński. Katownia Podhala. „Widnokrąg”. Nr 10, s. 2, 7 marca 1970.
  15. ↑ Andrzej B. Krupiński. W kręgu kultury. Sandeciana i inne książki. „Dunajec”. Nr 11, s. 9, Kwiecień 1986.
  16. ↑ Andrzej B. Krupiński. Nagrody wojewody nowosądeckiego. „Dunajec”. Nr 41-42, s. 12, 13-20 października 1985.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.