Amazonka zmienna

Amazonka zmienna

Amazona autumnalis[1]
(Linnaeus, 1758)
Amazonka zmienna (A. a. autumnalis)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugowate
Podrodzina	papugi neotropikalne
Plemię	Amazonini
Rodzaj	Amazona
Gatunek	amazonka zmienna
Synonimy
Psittacus autumnalis Linnaeus, 1758[2]
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Naturalny obszar występowania amazonek zmiennych (wszystkie podgatunki)

Amazonka zmienna^[4] (Amazona autumnalis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae), zamieszkujący Amerykę Południową i Centralną oraz Meksyk.

Papugi te często są trzymane w niewoli jako ptaki ozdobne. Hodowcy częściej określają je jako amazonki żółtolice^[5], lecz nazwę tę powinno się stosować jedynie w odniesieniu do jednego z podgatunków^[4].

Systematyka tego gatunku jest kwestią sporną. Tradycyjnie wyróżniane są cztery podgatunki A. autumnalis^[2]:

• A. autumnalis autumnalis (Linnaeus, 1758) – amazonka zmienna – zamieszkuje obszar od wschodniego Meksyku do północnej Nikaragui;
• A. autumnalis salvini (Salvadori, 1891) – od północnej Nikaragui do południowo-zachodniej Kolumbii i północno-zachodniej Wenezueli;
• A. autumnalis lilacina R. Lesson, 1844 – amazonka żółtolica^[4] – zachodni Ekwador;
• A. autumnalis diadema (von Spix, 1824) – amazonka diademowa^[4] – izolowana populacja w północno-zachodniej Brazylii^[6].

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) traktuje amazonkę diademową jako oddzielny gatunek Amazona diadema^[6]. Z kolei Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) oprócz amazonki diademowej do osobnego gatunku wyodrębnia również amazonkę żółtolicą (Amazona lilacina)^[7][8].

Gatunek jest introdukowany w południowo-zachodniej Kalifornii (Los Angeles i okolice), północno-wschodnim Meksyku oraz mieście Meksyk^[3].

Amazonki zmienne mierzą ok. 34 cm długości, natomiast masa ciała wynosi 314–485 g (amazonka diademowa 450–550 g^[9]).

Opis podgatunku nominatywnego: W upierzeniu dominuje zielony. Czoło i kantarek są czerwone, wierzch głowy jasnoniebieski. Górna część policzków oraz pokrywy uszne są żółte. Na skrzydłach widoczne jest czerwone lusterko. Pióra na karku i piersi mają ciemniejsze brzegi^[10], tworząc łuskowaty rysunek^[5]. Podstawa górnej części dzioba jest bladożółta, a pozostała część jest szara. Tęczówka żółta, wokół oczu biała skóra.

U podgatunku A. a. salvini barwy żółtej jest mniej lub nie ma w ogóle. Podstawa ogona jest czerwona, a obrączka oczna bladożółta^[10].

Amazonki żółtolice przypominają A. a. salvini, lecz ich dziób jest czarny. Górna część policzków i pokrywy uszne są żółtozielone^[11].

Amazonki diademowe od A. a. salvini różnią się brakiem czerwonych piór u podstawy ogona oraz całkowitym brakiem żółtego koloru na policzkach^[9].

Samce i samice amazonek zmiennych wyglądają tak samo. Młode osobniki są ciemniejsze oraz mają mniej czerwonego. U podgatunku nominatywnego policzki oraz pokrywy uszne są zielono-żółte^[10].

Amazonki zmienne prowadzą koczowniczy tryb życia. W trakcie sezonu lęgowego zamieszkują lasy deszczowe, natomiast poza nim przenoszą się na tereny otwarte. Żyją w parach lub luźnych stadach. Spotykane przeważnie poniżej 800 m n.p.m.^[10] oraz w pobliżu rzek. Pożywienie zazwyczaj zdobywają wysoko w koronach drzew^[5]. W skład ich diety wchodzą między innymi: figi, pomarańcze, mango, owoce palm, ziarna kawy i nasiona.

Sezon lęgowy amazonek zmiennych jest różny w zależności od rejonu^[10]. Gniazdują w dziuplach najwyższych partii drzew^[5], gdzie samica składa 3 jaja. Inkubacja trwa ok. 26 dni. Młode opuszczają gniazdo w wieku 8–9 tygodni. Żyją do 75 lat^[10].

Obecnie (2020) IUCN uznaje amazonkę zmienną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)^[3]. Amazonki żółtolice oraz diademowe ze względu na to, że traktowane są przez IUCN jako odrębne gatunki, mają również przyznane oddzielne kategorie zagrożenia – do 2020 roku oba taksony były uznane jako zagrożone (EN – Endangered)^[8][12]. Natomiast od 2020 r. amazonka diademowa uznawana jest za gatunek najmniejszej troski^[12], a amazonka żółtolica – gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically endangered)^[8]. Populacja wszystkich trzech taksonów jest malejąca^[3][8][12]. Główne zagrożenia dla tych papug to handel dzikimi ptakami oraz utrata naturalnego środowiska poprzez nadmierne wycinanie lasów równikowych oraz namorzynowych^[3].

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).