Ameryka (opera)

Ameryka^[1] (niem. Amerika^[1]) – opera Romana Haubenstocka-Ramatiego z librettem jego autorstwa na podstawie niedokończonej powieści Ameryka Franza Kafki, premiera dzieła nastąpiła w 1966 roku w Berlinie Zachodnim.

Kompozycja powstawała w latach 1962–1964^[1]. Premiera odbyła się w Deutsche Oper Berlin w Berlinie Zachodnim^[2] 8 października 1966 roku w reżyserii Deryka Mendela^[3], dyrygował Bruno Maderna, wystawieniu towarzyszyły głośne protesty publiczności^[4]. Podczas premiery grała jedna orkiestra, a nagrania dwóch innych orkiestr były odtwarzane z taśmy w różnych miejscach sali koncertowej, co wzmagało przestrzenność dźwięku i dezorientację widzów^[5]. Przyjęcie premierowego wykonania było skrajnie negatywne^[6], a dzieło zignowowane^[7].

Opera została jeszcze wystawiona w Los Angeles przez Ellisa B. Kohsa w 1970 roku^[3]. Przejrzana edycja opery została wystawiona 3 października 1993 w Grazu, dyrygował Beat Furrer, a w Karla Rossmanna wcielił się Eugen Procter^[3]. Były to jedyne dwa wykonania od czasu premiery^[8] do momentu wystawienia dzieła w Theater Bielefeld w 2004 roku^[9] oraz w Opernhaus Zürich w 2024 roku, w 100. rocznicę śmierci Kafki (planowano premierę na 2021 rok, jednak wówczas nie doszła ona do skutku z uwagi na restrykcje związane z pandemią COVID-19)^[10].

Opera pojawiła się w zestawieniu 100 arcydzieł operowych XX wieku autorstwa Bernda Feuchtnera^[11].

Muzyka i libretto na podstawie niedokończonej powieści Ameryka Franza Kafki^[3][12] są autorstwa Romana Haubenstocka-Ramatiego^[12]. Tekst powieści opracował Max Brod^[3], libretto jest w języku niemieckim^[13], składa się ono z krótkich zdań i pojedynczych słów zaczerpniętych z powieści Ameryka^[4]. Muzyka do opery, napisana z wykorzystaniem notacji graficznej^[5], poza klasyczną grą orkiestry jest wzbogacona dźwiękami z czterościeżkowej taśmy, na której zarejestrowano rozmaite nagrania muzyczne^[6], a zastosowane rozwiązania kompozytorskie przywodzą na myśl muzykę Krzysztofa Pendereckiego i Iannisa Xenakisa^[6].

Dzieło składa się z dwóch części, jego wykonanie zajmuje około 110 minut^[12]. Opera składa się z 25 scen-segmentów i epilogu^[3], brak w niej typowego dramatycznego rozwoju akcji^[4]. Segmenty można było zamieniać miejscami w sposób quasi-aleatoryczny^[14].