Andira

Andira
	; Andira humilis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	andira
	Nazwa systematyczna
	Andira Lam.; Encycl. 1: 171 (1783), nom. cons.
	Typ nomenklatoryczny
	A. inermis (W. Wright) A. P. de Candolle
Synonimy
	Lumbricidia Vell.; Poltolobium C.Presl; Skolemora Arruda; Spigelia P.Browne;
	Lumbricidia Vell.; Poltolobium C.Presl; Skolemora Arruda; Spigelia P.Browne;

Andira^[5] (Andira Lam.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje 30 gatunków^[3]. Najszerzej rozprzestrzeniony gatunek – A. inermis rośnie w strefie międzyzwrotnikowej w Ameryce Środkowej, Południowej oraz w zachodniej i środkowej Afryce. Pozostałe gatunki występują na kontynentach amerykańskich, z centrum zróżnicowania w wilgotnych lasach Amazonii (12 gatunków) i mniejszym w Mata Atlântica (8 gatunków), 5 gatunków rośnie w Ameryce Południowej w suchych lasach, w restindze i cerrado, trzy gatunki występują w Ameryce Środkowej^[6]. Nasiona rozprzestrzeniane są przez nietoperze żywiące się owocami. Nazwa rodzaju pochodzi z języka tupi oznaczającego te zwierzęta^[6]^[7]. W XIX w. zaproponowano dla rodzaju nazwę polską „czerwimor”^[8], ale nie jest ona używana.

Drzewa z tego rodzaju dostarczają cenionego drewna konstrukcyjnego, służącego do wyrobu mebli, ogrodzeń i podkładów kolejowych^[6]. Rośliny te wykorzystywane są także jako ozdobne i lecznicze (kora ma działanie robakobójcze^[7]), sadzone są jako cieniodajne na plantacjach kawowców. Używane są także do sporządzania fungicydów i trucizn na ryby^[6].

Morfologia

Pokrój: Drzewa, w tym osiągające duże rozmiary^[9].
Liście: Skrętoległe, nieparzysto pierzastozłożone. Listki zwykle naprzeciwległe^[9].
Kwiaty: Zebrane w powstających na końcach pędów groniastych i wiechowatych kwiatostanach, często z kwiatami siedzącymi i gęsto skupionymi. Podsadki i przysadki zwykle drobne i szybko odpadające. Kielich zrosłodziałkowy, czasem głęboko rozcięty. Korony zwykle różowe, fioletowe lub żółte, żagielek zaokrąglony, wszystkie płatki wolne. Zalążnia z 2–4 zalążkami^[9].
Owoce: Jajowate do kulistawych strąki zawierające pojedyncze nasiono^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Dalbergieae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)^[10]. Rodzaj siostrzany dla Hymenolobium^[6].

Wykaz gatunków^[3]

Andira anthelmia (Vell.) J.F.Macbr.
Andira carvalhoi R.T.Penn. & H.C.Lima
Andira chigorodensis R.T.Penn.
Andira cordata Arroyo ex R.T.Penn. & H.C.Lima
Andira coriacea Pulle
Andira cubensis Benth.
Andira cujabensis Benth.
Andira fraxinifolia Benth.
Andira galeottiana Standl.
Andira grandistipula Amshoff
Andira humilis Mart. ex Benth.
Andira inermis (W.Wright) Kunth ex DC. – andira bezbronna^[5]
Andira jaliscensis R.T.Penn.
Andira legalis (Vell.) Toledo
Andira macrocarpa R.T.Penn.
Andira macrothyrsa Ducke
Andira marauensis Mattos
Andira micrantha Ducke
Andira multistipula Ducke
Andira nitida Mart. ex Benth.
Andira ormosioides Benth.
Andira parviflora Ducke
Andira praecox Arroyo ex R.T.Penn.
Andira spectabilis Saldanha
Andira surinamensis (Bondt) Splitg. ex Pulle
Andira taurotesticulata R.T.Penn.
Andira tervequinata R.T.Penn., Aymard & Cuello
Andira trifoliolata Ducke
Andira unifoliolata Ducke
Andira vermifuga (Mart.) Benth.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-12-21] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-12-21] (ang.).
1 2 3 4 Andira Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-12-21].
↑ Andira. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-12-21].
1 2 Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 85.
1 2 3 4 5 G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 311. ISBN 978-1-900347-80-8.
1 2 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 48, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 242. (pol.).
1 2 3 4 J. FrancisJ.F. Macbride J. FrancisJ.F., Flora of Peru. Laguminosae, Field Museumof Natural History, 1948, s. 254 .
↑ Genus Andira Lam., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-12-21] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-12-21] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-12-21] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 Andira Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-12-21].

[ing-4] Andira. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-12-21].

[karpowicz-5] 1 2 Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 85.

[legumes-6] 1 2 3 4 5 G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 311. ISBN 978-1-900347-80-8.

[mabb-7] 1 2 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 48, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[8] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 242. (pol.).

[peru-9] 1 2 3 4 J. FrancisJ.F. Macbride J. FrancisJ.F., Flora of Peru. Laguminosae, Field Museumof Natural History, 1948, s. 254 .

[grin-10] Genus Andira Lam., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-12-21] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]