Andrzej Mikołaj Pilc

Andrzej Mikołaj Pilc
Data i miejsce urodzenia

20 kwietnia 1948
Łódź

Profesor nauk nauk medycznych
Specjalność: neurobiologia, psychofarmakologia, farmakologia
Alma Mater

Akademia Medyczna w Łodzi

Doktorat

1977 – nauki medyczne
Akademia Medyczna w Łodzi

Habilitacja

1987 – nauki medyczne
Akademia Medyczna w Łodzi

Profesura

1997

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek korespondent

Status PAU

członek krajowy czynny

Kierownik Zakładu Neurobiologii
Instytut

Instytut Farmakologii PAN

Okres zatrudn.

1979-obecnie

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi

Andrzej Mikołaj Pilc[1] (ur. 20 kwietnia 1948 w Łodzi) – polski neurofarmakolog[2] najbardziej znany ze swoich badań nad psychofarmakologią lęku i depresji. Związany z Instytutem Farmakologii im. Jerzego Maja Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, gdzie jest profesorem[3]. Autor ponad 500 publikacji[4], od wielu lat zajmujący się badaniami nad receptorami metabotropowymi glutaminianu. Do jego najważniejszych osiągnięć naukowych należy udział w odkryciu zwiększonej ekspresji receptorów GABA B pod wpływem leków przeciwdepresyjnych[5] oraz przeciwdepresyjnych i przeciwlękowych efektów antagonistów metabotropowych receptorów glutaminianergicznych mGluR5[6][7][8]. W latach 1991-2019 kierownik Zakładu Neurobiologii Instytutu Farmakologii im. Jerzego Maja Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, a w latach 1997-2019 kierownik Katedry Gospodarki Lekami Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Profesor nauk medycznych, członek korespondent Wydziału V Polskiej Akademii Nauk, członek czynny Wydziału Lekarskiego Polskiej Akademii Umiejętności (PAU).

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Łodzi jako syn Józefa Pilca i Barbary z Koźmińskich. Był prawnukiem Konstantego Walczaka, wybitnego łódzkiego fabrykanta [9], który był jednym z czterech właścicieli fabryk polskiego pochodzenia w mieście. Jego matka wyszła ponownie za mąż, a jego ojczymem był specjalista chorób wewnętrznych, dr Włodzimierz Honikman, pod wpływem którego zdecydował się na studia medyczne.

Rozwój naukowy

W 1972 roku uzyskał tytuł lekarza[10]. W 1977 roku obronił doktorat na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi pod kierunkiem profesora Czesława Maślińskiego. W 1987 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk medycznych w zakresie biologii medycznej na tym samym wydziale. W 1997 roku otrzymał tytuł profesora nauk medycznych[11].

Zatrudnienie

W 1972 roku rozpoczął pracę w Zakładzie Amin Biogennych Polskiej Akademii Nauk w Łodzi, kierowanym przez profesora Czesława Maślińskiego. W latach 1975-1976 uczestniczył w 12-miesięcznym Międzynarodowym Kursie Kształcenia w zakresie Nowoczesnej Biologii w Biological Research Center, Węgierskiej Akademii Nauk w Szeged. W 1979 roku dołączył do Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie, pracując w Katedrze Biochemii kierowanej przez profesora Jerzego Vetulaniego. W 1982 roku odbył roczny staż podoktorski w firmie farmaceutycznej Synthelabo w Paryżu, gdzie pod kierunkiem dr Kennetha George'a Lloyda prowadził badania nad receptorami GABA B. W latach 1984-1985 pracował w University of Texas Medical School w Houston (Teksas, USA) jako członek zespołu badawczego kierowanego przez profesora Salvatora J. Enna. W latach 1991–2019 pełnił funkcję kierownika Zakładu Neurobiologii w Instytucie Farmakologii im. Jerzego Maja PAN. W latach 1992–1994 był również zatrudniony jako adiunkt w Katedrze Farmakologii w Szkole Medycznej Uniwersytetu Kuwejckiego. Od 1997 roku jest związany z Wydziałem Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w latach 1997-2019 pełnił funkcję kierownika Katedry Farmakologii.

Praca naukowa

Podczas pracy w Katedrze Amin Biogennych jego badania koncentrowały się na wpływie histaminy na mózg. Współpracując z profesorem Jerzym Nowakiem, napisali szereg prac w tej tematyce [12][13]. Jego późniejsza współpraca z profesorem Jerzym Vetulanim zaowocowała serią wpływowych publikacji[14][15][16]. Te odkrycia doprowadziły do otrzymania przez profesora Jerzego Vetulaniego prestiżowej Nagrody im. Anny-Moniki w 1983 r., której część wykorzystał na osobiste wynagrodzenie dr Pilca kwotą równą czteroletniej pensji w tamtym czasie – w czasach komunizmu w Polsce średnia miesięczna pensja wynosiła około 20 dolarów. Podczas stażu podoktorskiego w Synthelabo w Paryżu opublikował prace na temat wpływu leków przeciwdepresyjnych i terapii elektrowstrząsowej na receptory metabotropowe kwasu γ-aminomasłowego (GABA), w szczególności receptory GABA B, które uważa się za odgrywające rolę w patofizjologii depresji [5][17]. Podczas pobytu w Houston był współautorem badań wskazujących na udział receptorów α2-adrenergicznych w mechanizmie działania leków przeciwdepresyjnych[18][19]. W latach 90. XX wieku zainicjował badania nad receptorami metabotropowymi glutaminianu (mGluRs)[20], przyczyniając się do odkrycia przeciwlękowego[21], przeciwdepresyjnego i przeciwparkinsonowskiego[22] działania ligandów ukierunkowanych na te receptory. Ostatnio jego badania skupiały się na wzmocnieniu działania przeciwdepresyjnego halucynogenów poprzez modulację ligandów mGluR[23][24][25]. Jest na liście 2% najczęściej cytowanych naukowców na świecie zajmując 891. miejsce na 140 593 badaczy w dziedzinie farmakologii[26][27][28].

Członkostwo w stowarzyszeniach i organizacjach naukowych

Aktywnie uczestniczył w licznych towarzystwach naukowych i komitetach. W latach 1995-2001 pełnił funkcję przewodniczącego Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego, a w latach 2007-2010 był wiceprzewodniczącym Towarzystwa na szczeblu krajowym. Od 1994 roku jest członkiem Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (PTBUN). Jest w zarządzie polskiego Towarzystwa Badań nad Histaminą.

W latach 2003-2010 był członkiem Komitetu Neurobiologii Polskiej Akademii Nauk, a do 2007 roku członkiem Komitetu Nauk Fizjologicznych i Farmakologicznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 2015-2018 zasiadał w Komitecie Nauki Polskiej Akademii Nauk. Na arenie międzynarodowej jest członkiem Society for Neuroscience (SfN) w Stanach Zjednoczonych od 1986 r. oraz European College of Neuropsychopharmacology (ECNP) od 2006 r. W latach 2014–2020 przewodniczył Komitetowi Nauk o Życiu, Komitetu Oceny Jednostek Naukowych (KEJN).

Nagrody

Otrzymał wiele prestiżowych nagród w trakcie swojej kariery. W 2003 roku został uhonorowany Nagrodą im. Tadeusza Browicza Wydziału Nauk Medycznych PAU[29]. W 2008 roku otrzymał Nagrodę im. Jędrzeja Śniadeckiego Wydziału Nauk Medycznych PAN[30], a w 2019 roku Medal im. Jędrzeja Śniadeckiego[31]. W 2004 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[32]. Uznany za najlepszego naukowca z Polski w dziedzinie medycyny według rankingu Top Medicine Scientists w 2022 roku[33].

Zainteresowania

Wspinaczka

Jest pasjonatem wspinaczki górskiej i wspinał się w różnych pasmach górskich na całym świecie, w tym w Tatrach, Alpach, Górach Irańskich, Górach Skalistych, Górach Alaski, Australii, Himalajach i Karakorum[34][35].

Naukometria

Znany jest także ze swojej pracy w dziedzinie naukometrii, zwłaszcza jako twórca pierwszego rankingu polskich naukowców opartego na indeksach cytowań[36].

Wybrane publikacje

• Tatarczyńska, E., Kłodzińska, A., Chojnacka-Wójcik, E., Pałucha, A., Gasparini, F., Kuhn, R., Pilc, A. Potential anxiolytic- and antidepressant-like effects of MPEP, a potent, selective and systemically active mGlu5 receptor antagonist. British Journal of Pharmacology, 2001, 132 (7), pp. 1423-1430. Liczba cytowań 303[37].

• Nowak, G., Siwek, M., Dudek, D., Zieba, A., Pilc, A. Effect of zinc supplementation on antidepressant therapy in unipolar depression: A preliminary placebo-controlled study. Polish Journal of Pharmacology, 2003, 55 (6), pp. 1143-1147. Liczba cytowań 212[38].

• Palucha, A., Pilc, A. Metabotropic glutamate receptor ligands as possible anxiolytic and antidepressant drugs Pharmacology and Therapeutics, 2007, 115 (1), pp. 116-147. Liczba cytowań 202[39].

• Lloyd, K.G., Thuret, F., Pilc, A. Upregulation of γ-aminobutyric acid (GABA) B binding sites in rat frontal cortex: A common action of repeated administration of different classes of antidepressants and electroshock. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics, 1985, 235 (1), pp. 191-199. Liczba cytowań 200[40].

• Pilc, A., Kłodzińska, A., Brański, P., Nowak, G., Pałucha, A., Szewczyk, B., Tatarczyńska, E., Chojnacka-Wójcik, E., Wierońska, J.M. Multiple MPEP administrations evoke anxiolytic- and antidepressant-like effects in rats. Neuropharmacology, 2002, 43 (2), pp. 181-187. Liczba cytowań 152[41].

• Pilc, A., Chaki, S., Nowak, G., Witkin, J.M. Mood disorders: Regulation by metabotropic glutamate receptors. Biochemical Pharmacology, 2008, 75 (5), pp. 997-1006. Liczba cytowań 151[42].

• Palucha, A., Klak, K., Branski, P., Van Der Putten, H., Flor, P.J., Pilc, A. Activation of the mGlu7 receptor elicits antidepressant-like effects in mice. Psychopharmacology, 2007, 194 (4), pp. 555-562. Liczba cytowań 137[43].

• Pałucha, A., Tatarczyńska, E., Brański, P., Szewczyk, B., Wierońska, J.M., Kłak, K., Chojnacka-Wójcik, E., Nowak, G., Pilc, A. Group III mGlu receptor agonists produce anxiolytic- and antidepressant-like effects after central administration in rats. Neuropharmacology, 2004, 46 (2), pp. 151-159. Liczba cytowań 133[44].

• Pilc, A., Wierońska, J.M., Skolnick, P. Glutamate-based antidepressants: Preclinical psychopharmacology. Biological Psychiatry, 2013, 73 (12), pp. 1125-1132. Liczba cytowań 106[45].

• Vetulani, J., Lebrecht, U., Pilc, A. Enhancement of responsiveness of the central serotonergic system and serotonin-2 receptor density in rat frontal cortex by electroconvulsive treatment. European Journal of Pharmacology, 1981, 76 (1), pp. 81-85. Liczba cytowań 100[46].

Przypisy

  1. ↑ Prof. dr hab. Andrzej Pilc. pan.pl., 2025. [dostęp 2025-05-20].
  2. ↑ Prof. dr hab. Andrzej Pilc. Ludzie nauki, 2025. [dostęp 2025-04-06].
  3. ↑ Prof. dr hab. Andrzej Pilc. Instytut Farmakologii im. Jerzego Maja Polskiej Akademii Nauk., 2025. [dostęp 2025-04-06].
  4. ↑ Prof. dr hab. Andrzej Pilc. Google Scholar, 2025. [dostęp 2025-04-06].
  5. 1 2 Pilc, A. & Lloyd, K. G.: Chronic antidepressants and GABA "B" receptors: a GABA hypothesis of antidepressant drug action.. Life Sci 35, 1984, s. 2149-2154.
  6. ↑ Tatarczynska, E.: Potential anxiolytic- and antidepressant-like effects of MPEP, a potent, selective and systemically active mGlu5 receptor antagonist. Br.J Pharmacol 132, 2001, s. 1423-1430.
  7. ↑ Palucha, A. & Pilc, A: Metabotropic glutamate receptor ligands as possible anxiolytic and antidepressant drugs. Pharmacol.Ther. 115, 2007, s. 116-147.
  8. ↑ Pilc, A., Wieronska, J. M. & Skolnick, P: Glutamate-Based Antidepressants: Preclinical Psychopharmacology. Biological psychiatry 73, 2013, s. 1125-1132.
  9. ↑ Jaworski, Piotr: Niezwykła kariera Konstantego Walczaka. Kronika Miasta Łodzi 77, 2017, s. cała publikacja.
  10. ↑ Prof. dr hab. Andrzej Pilc. radon.nauka.gov.pl. [dostęp 2025-05-20].
  11. ↑ Prof. dr hab. Andrzej Pilc. Portal Zarządzania Wiedzą UJ CM. [dostęp 2025-05-20].
  12. ↑ Maslinski, C., Bielkiewicz, B., Nowak, J. Z. & Pilc, A: Histamine content and synthesis in central and pheripheral nerve structures during stress. Agents Actions 5, 1975, s. 4-8.
  13. ↑ Nowak, J. Z., Pilc, A., Lebrecht, U. & Maśliński, C: Does histamine interact with cholinergic neurones in its cataleptogenic action in the rat?. Neuropharmacology 16, 1977, s. 841-847.
  14. ↑ Pilc, A. & Vetulani, J: Depression by chronic electroconvulsive treatment of clonidine hypotherma and clonidine binding to rat cortical membranes. Eur.J.Pharmacol 80, 1982, s. 109-113.
  15. ↑ Pilc, A. & Vetulani, J: Attenuation by chronic imipramine treatment ofclonidine binding to cortical membranes and of clonidine-induced hypothermia: the influence of central chemosympathectomy. Brain Res. 238, 1982, s. 499-504.
  16. ↑ Vetulani, J., Antkiewicz Michaluk, L., Rokosz Pelc, A. & Pilc, A: Chronic electroconvulsive treatment enhances the density ofprazosin binding sites in the central nervous system of the rat. Brain Res. 275, 1983, s. 392-395.
  17. ↑ Lloyd, K. G., Thuret, F. & Pilc, A.: Upregulation of gamma-aminobutyric acid (GABA) B binding sites in rat frontal cortex: a common action of repeated administration of different classes of antidepressants and electroshock.. J.Pharmacol Exp.Ther. 235, 1985, s. 191-199.
  18. ↑ Pilc, A. & Enna, S. J.: Activation of alpha-2 adrenergic receptors augments neurotransmitter-stimulated cyclic AMP accumulation in rat brain cerebral cortical slices.. J.Pharmacol Exp.Ther. 237, 1986, s. 725-730.
  19. ↑ Pilc, A. & Enna, S. J.: Synergistic interaction between alpha- and beta-adrenergic receptors in rat brain slices: possible site for antidepressant drug action.. Life Sci. 37, 1985, s. 1183-1194.
  20. ↑ Pilc, A., Legutko, B., Frankiewicz, T. & Czyrak, A.: Trans-(+-)-1-amino-1,3-cyclopentanedicarboxylate (trans-ACPD) stimulates cAMP accumulation in rat cerebral cortical slices but not in glial or neuronal cultures.. Neurosci Lett. 169, 1994, s. 171-174.
  21. ↑ Kłodzińska A, Chojnacka-Wójcik E, Pałucha A, Brański P, Popik P, Pilc A.: Potential anti-anxiety, anti-addictive effects of LY 354740, a selective group II glutamate metabotropic receptors agonist in animal models.. Neuropharmacology 38, 1999, s. 1831-1839.
  22. ↑ Konieczny, J., Ossowska, K., Wolfarth, S. & Pilc, A.: LY354740, a group II metabotropic glutamate receptor agonist with potential antiparkinsonian properties in rats.. Naunyn-Schmied.Arch.Pharmacol. 358, 1998, s. 500-502.
  23. ↑ Podkowa K, Podkowa A, Sałat K, Lenda T, Pilc A, Pałucha-Poniewiera A.: Antidepressant-like effects of scopolamine in mice are enhanced by the group II mGlu receptor antagonist LY341495.. Neuropharmacology 111, 2016, s. 169-179.
  24. ↑ Podkowa, K., Pochwat, B., Branski, P., Pilc, A. & Palucha-Poniewiera, A.: Group II mGlu receptor antagonist LY341495 enhances the antidepressant-like effects of ketamine in the forced swim test in rats.. Psychopharmacology (Berl) 233, 2016, s. 2901-2914.
  25. ↑ Chruścicka-Smaga, B., Machaczka, A., Szewczyk, B. & Pilc, A.: Interaction of hallucinogenic rapid-acting antidepressants with mGlu2/3 receptor ligands as a window for more effective therapies.. Pharmacological Reports 6, 2023, s. 1341-1349.
  26. ↑ Ioannidis, J. P. A., Boyack, K. W. & Baas, J.: Updated science-wide author databases of standardized citation indicators.. PLOS Biology 18, 2020, s. e3000918.
  27. ↑ Pilc, A.: Polscy farmakolodzy i farmaceuci na liście TOP 2%.. Forum Akademickie 11, 2023, s. 16-17.
  28. ↑ Pilc, A.: Najczęściej cytowani naukowcy oraz prace naukowe w Polsce. Raport za lata 1965–2001 na podstawie bazy "Science Citation Inex" dotyczącej wszystkich światowych publikacji.. Zagadnienia Naukoznawstwa 151, 2002, s. 65-82.
  29. ↑ Nagroda im. Profesora Tadeusza Browicza. Portal Zarządzania Wiedzą UJ CM. [dostęp 2025-05-20].
  30. ↑ Nagroda im. Jędrzeja Śniadeckiego. Portal Zarządzania Wiedzą UJ CM. [dostęp 2025-05-20].
  31. ↑ Medal im. Jędrzeja Śniadeckiego. Portal Zarządzania Wiedzą UJ CM. [dostęp 2025-05-20].
  32. ↑ POSTANOWIENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 17 sierpnia 2004 r. o nadaniu orderu i odznaczeń. 2025. [dostęp 2025-04-09].
  33. ↑ Najlepszy naukowiec z Polski wg rankingu Top Medicine Scientists. Portal Zarządzania Wiedzą UJ CM. [dostęp 2025-05-20].
  34. ↑ Asia, India, Garhwal, Changabang and Dunagiri Attempts. 2025. [dostęp 2025-04-09].
  35. ↑ Andrzej Pilc. 2025. [dostęp 2025-04-09].
  36. ↑ Królowie nauki. 2025. [dostęp 2025-04-09].
  37. ↑ Potential anxiolytic- and antidepressant-like effects of MPEP, a potent, selective and systemically active mGlu5 receptor antagonist. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  38. ↑ Effect of zinc supplementation on antidepressant therapy in unipolar depression: A preliminary placebo-controlled study. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  39. ↑ Metabotropic glutamate receptor ligands as possible anxiolytic and antidepressant drugs. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  40. ↑ Upregulation of γ-aminobutyric acid (GABA) B binding sites in rat frontal cortex: A common action of repeated administration of different classes of antidepressants and electroshock. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  41. ↑ Multiple MPEP administrations evoke anxiolytic- and antidepressant-like effects in rats. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  42. ↑ Mood disorders: Regulation by metabotropic glutamate receptors. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  43. ↑ Activation of the mGlu7 receptor elicits antidepressant-like effects in mice. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  44. ↑ Group III mGlu receptor agonists produce anxiolytic- and antidepressant-like effects after central administration in rats. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  45. ↑ Glutamate-based antidepressants: Preclinical psychopharmacology. Scopus. [dostęp 2025-04-07].
  46. ↑ Enhancement of responsiveness of the central serotonergic system and serotonin-2 receptor density in rat frontal cortex by electroconvulsive treatment. Scopus. [dostęp 2025-04-07].

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.