Andrzej Rieger
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 listopada 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 lub 24 kwietnia 1940 |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
polska |
Andrzej Rieger (ur. 1 listopada 1906 w Witkowicach, zm. 23 lub 24 kwietnia 1940 w Katyniu) – polski prokurator, doktor prawa, podporucznik kawalerii rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Syn Romana Riegera i Wandy z domu Michejda[1], wnuk Franciszka Michejdy. Miał rodzeństwo: Zygmunta (1902–1971), inżyniera, podporucznika rezerwy 12 pułku ułanów[2], Jadwigę (1905–1987), Adama (1909–1998) i Jerzego (1919–1986), podchorążego rezerwy kawalerii.
W latach 1916–1918 uczęszczał do gimnazjum w Cieszynie, gdzie w trakcie roku szkolnego wraz z rodzeństwem mieszkał na stancji u Olgi Stonawskiej, siostry swojej matki. Następnie przeprowadził się do Krakowa, dzieląc ponownie wraz z rodzeństwem mieszkanie rodziców przy ul. Helclów 21. W 1924 zdał z wyróżnieniem maturę w II Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Jana III Sobieskiego[3][1].
W latach 1924–1928 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego[1], uzyskując dyplom magistra praw w 1928. W latach 1925–1927 uczęszczał do Polskiej Szkoły Nauk Politycznych, którą ukończył z dyplomem. W roku akademickim 1924/1925 przebywał we Francji. Wakacje 1926 roku spędził na kursie Uniwersytetu w Grenoble[3].
Od 25 lipca 1928 do 23 kwietnia 1929 odbywał jednoroczną służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu[1] (III promocja), a następnie odbył dwumiesięczną praktykę w 3 pułku ułanów w Tarnowskich Górach[4][3][a]. Został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932[6] i przydzielony w rezerwie do 24 pułku ułanów w Kraśniku[7].
Odbył krótką praktykę w firmach węglowych w Gdańsku i w Wiedniu, po czym przeszedł do pracy w sądownictwie. Pracował w prokuraturze, był podprokuratorem, a od sierpnia 1936 wiceprokuratorem w Sądzie Okręgowym w Katowicach[1]. 1 października 1938 przeszedł do Generalnej Dyrekcji Górniczo-Hutniczej Spółki Akcyjnej Karwina-Trzyniec w Cieszynie, gdzie był kierownikiem Działu Personalnego[1]. Zamierzał otworzyć kancelarię adwokacką, ale plany te pokrzyżował wybuch II wojny światowej[3].
Wiosną 1939 brał udział w ćwiczeniach 24 pułku ułanów, który został już zmotoryzowany. 31 sierpnia zarządzono ewakuację jego biura w Cieszynie. Jako podporucznik rezerwy próbował dotrzeć do punktu zapasowego swojego pułku na Wołyniu. Jak wielu oficerów, wraz z rodziną jechał na wschód. Po drodze meldował się w komendzie uzupełnień w Rawie Ruskiej i w starostwie w Kowlu. Z rodziną rozłączył się 14 września 1939 w Turzysku pod Kowlem. Zameldował się w komendzie garnizonu w Łucku, potem w komendzie w Równem. Dostał skierowanie do Ostroga, gdzie nocował w koszarach 19 pułku artylerii. 17 września, w momencie zgłoszenia się do koszar Korpusu Ochrony Pogranicza, został aresztowany przez Sowietów[3][8].
22 września 1939 trafił do obozu przejściowego w Szepetówce, skąd następnego dnia został wysłany do obozu kozielszczańskiego[9], gdzie przybył 26 września. Ostatecznie 4 listopada 1939 osadzono go w obozie jenieckim w Kozielsku[8], skąd pisał do rodziny[1]. 22 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[8] – lista wywózkowa 040/2 z 20 kwietnia 1940[8][10], pozycja 56., t. 3656[1]. Między 23 a 24 kwietnia 1940 został rozstrzelany w Katyniu[11][6][12] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[13][14]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[15][16]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[17] pod numerem 2431[18][19][8][10][20] – raport dzienny z 18 maja 1943[8]. Przy jego szczątkach znaleziono dowód osobisty, kartę mobilizacyjną, kartę szczepień z Kozielska, legitymację oficera rezerwy, dwie odznaki wojskowe, kartę z adresami oraz notatnik z dziennikiem[1][21][20], w którym zapisywał wydarzenia z okresu wojny[1]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02431[21], gdzie podano jego adres zamieszkania w Katowicach, przy ul. Kościuszki 6/6[21][20]. W Archiwum Robla w pakiecie 0581-04[8], wymienione zostały także dwa inne adresy: „Cieszyn Sienkiewicza 10; Kraków Helclów 21", w notatniku znalezionym przy szczątkach Czesława Bartkowiaka[22][1].
Życie prywatne
28 czerwca 1932 wziął ślub z Antoniną Latinik, córką generała Franciszka Latinika. Ślub odbył się w kościele św. Anny w Krakowie, a następnie z uwagi na wyznanie Riegera para udała się do kościoła ewangelicko-augsburskiego św. Marcina, gdzie została pobłogosławiona przez pastora. Mieli dwóch synów: Janusza (ur. 1934) i Jerzego (ur. 1938)[3]. Andrzej Rieger miał też córkę Janulę[23]. Amatorsko grał na skrzypcach, a także uprawiał sporty, m.in. grał w tenisa, pływał, chodził po górach i jeździł na nartach. Pracował w Polskim Związku Narciarskim. Według relacji jego syna Janusza, był człowiekiem głęboko religijnym[3].
Dziennik
Od 1 września 1939 do 23 kwietnia 1940 Andrzej Rieger prowadził regularny dziennik, w którym opisywał najpierw podróż na wschód do jego pułku zapasowego, a potem niewolę sowiecką[24]. Oryginał zapisków został znaleziony w 1943 roku w czasie ekshumacji przy zwłokach Riegera, a następnie w 1944 roku przepisany na maszynie w Instytucie Medycyny Sądowej w Krakowie. W 2015 roku nakładem Narodowego Centrum Kultury ukazała się książka Zapiski z Kozielska... zawierająca dziennik Andrzeja Riegera w opracowaniu jego syna Janusza Riegera, który otrzymał w 1990 roku do zeskanowania maszynopis przechowywany przez Annę i Tadeusza Lutoborskich[25]. W ocenie historyka Mečislava Boráka dziennik „stanowi dzisiaj jedno z podstawowych źródeł opisujących obóz w Kozielsku”[26].
Pośmiertny awans
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień porucznika[27][28][29]. Awans został ogłoszony 10 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Mečislav Borák: Ofiary Zbrodni Katyńskiej z obszaru byłej Czechosłowacji. Opava: Slezské zemské muzeum, 2011, s. 82–83. ISBN 978-80-86224-81-7.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 129, 594.
- 1 2 3 4 5 6 7 Zapiski z Kozielska 2015 ↓, s. 27–31.
- ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 29, 51, 109.
- ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 48, 83, 109.
- 1 2 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 210.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 128, 604.
- 1 2 3 4 5 6 7 Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 636.
- ↑ Obóz jeniecki NKWD w Kozielszczyźnie [online], Historia na mapie, Kresy, Syberia, Deportacje Polaków, Zsyłki, Miejsca pamięci [dostęp 2025-04-05].
- 1 2 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 527.
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 794.
- ↑ Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 107.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-04-03] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-04-05] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-04-05] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-04-05] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
- ↑ Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 232 [dostęp 2025-04-05] (niem.).
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-04-05].
- 1 2 3 Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (7 (345)), pbc.uw.edu.pl, 12 lutego 1949, s. 4 [dostęp 2025-04-05] (pol.).
- 1 2 3 Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 230, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-04-05] (pol.).
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 156.
- ↑ Małopolanie w katyńskich dokumentach dr. Robla. ipn.gov.pl. [dostęp 2024-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Otylia Toboła. Notatnik ppor. Andrzeja Riegera z Witkowic. „Głos Ludu”, s. 4, 9 czerwca 1990.
- ↑ Zapiski z Kozielska 2015 ↓, s. 35–36.
- ↑ Mečislav Borák: Ofiary Zbrodni Katyńskiej z obszaru byłej Czechosłowacji – Resume. Ministerstvo zahraničních věcí České republiky. [dostęp 2018-12-01].
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2025-04-05] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 205 [dostęp 2025-04-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
Bibliografia
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
- Andrzej Rieger, Janusz A. Rieger (oprac.): Zapiski z Kozielska.... Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2015. ISBN 978-83-7982-158-7.
- Ołeksandr Zinczenko: Katyń. Śladami polskich oficerów. Wydawnictwo BoSz, 2015. ISBN 978-83-757-6254-9.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów Kozielskiego Obozu NKWD rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.