Anna Goldfeder

Anna Goldfeder, ur. jako Chana Goldfeder (ur. 1 kwietnia 1891 w Józefowie nad Wisłą, zm. 15 lutego 1993 w Nowym Jorku) – amerykańska radiolożka i kancerolożka pochodzenia żydowskiego, pionierka badań w zakresie radiologii i kancerologii.

Urodziła sie najprawdopodobniej 1 kwietnia 1891 roku, sama podawała jednak często rok 1897, będący rokiem urodzenia jej siostry^[1]. Córka zamożnego kupca, Chaima Goldfedera, oraz Tauby z domu Frydman. Gdy miała kilka lat, rodzina przeniosła się z Józefowa do Lublina, gdzie zamieszkali w domu przy ulicy Karmelickiej 3^[1].

Na początku XX wieku wzięła ślub z Jechielem Rozenblumem z Radomia, rozwiodła się z nim w 1912 roku. W tym samym roku podjęła naukę w gimnazjum w Radomiu. W 1918 roku rozpoczęła studia na Uniwersytecie Karola w Pradze, gdzie 27 kwietnia 1923 roku uzyskała stopień doktora nauk przyrodniczych^[1]. Od czerwca 1922 do maja 1927 roku pracowała jako asystentka na Uniwersytecie Masaryka. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku prowadziła badania pod kierunkiem dr. Carla Sternberga na Uniwersytecie Wiedeńskim, w związku z czym zainteresowała się nowotworami^[1]. Współpracowała z polskimi czasopismami naukowymi, m.in. z „Medycyną Doświadczalną i Społeczną” oraz „Warszawskim Czasopismem Lekarskim”^[1].

W 1931 roku po raz pierwszy wyjechała na krótko do Stanów Zjednoczonych, przebywając tam na zaproszenie Instytutu Badań Medycznych Rockefellera w Nowym Jorku. Latem 1935 roku przebywała w Lublinie, niedługo później wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Jesienią 1935 roku została ambasadorką akcji zbierania pieniędzy dla Szpitala Żydowskiego w Lublinie wśród lubelskich Żydów przebywających w USA^[1][2]. Wspierała również budowę Żydowskiego Domu Ludowego w Lublinie^[3]. Utrzymywała kontakt z Marią Skłodowską-Curie^[3], współpracowała także m.in. ze Shieldsem Warrenem oraz Richardem Axelem^[2].

W 1940 roku objęła stanowisko dyrektorki Laboratorium Badań nad Nowotworami i Radiologią Departamentu Szpitali Nowego Jorku w nowojorskim szpitalu Delafield. Współpracowała również z Uniwersytetem Harvarda oraz Uniwersytetem Columbia^[3]. Szpital Delafield został zamknięty w 1977 roku, mimo to kontynuowała pracę w opuszczonym budynku^[4], samodzielnie zakupując grzejniki oraz uzyskując federalny grant pozwalający jej utrzymać trójkę laborantów^[2]. Pod koniec lat 70. XX wieku jej laboratorium przeniesiono na Wydział Biologii Uniwersytetu Nowojorskiego, gdzie wykładała także biologię. Przeszła na emeryturę w 1988 roku^[3][4].

Była autorką około 200 publikacji w czasopismach naukowych. Została uhonorowana złotym medalem New York Academy of Sciences oraz nagrodą Radiological Society of North America^[4]. W 1982 roku w Nowym Jorku zorganizowano dedykowaną jej konferencję naukową^[2][4].

Pod koniec życia ustanowiła stypendium swojego imienia, przyznawane doktorantom z Instytutu Naukowego Weizmana^[3]. Zmarła w Cabrini Medical Center na Manhattanie. Większość jej rodziny zginęła podczas II wojny światowej. Nie wyszła ponownie za mąż, nie miała dzieci^[4][3].

Jednym z jej najważniejszych osiągnieć było wyhodowanie szczepu albinotycznych myszy laboratoryjnych, które nazwała X/gf. Myszy te charakteryzowały się dużą odpornością na spontaniczne i zaindukowane nowotwory oraz na promieniowanie X^[3]. Była również pionierką w hodowli kultur ludzkich komórek nowotworowych piersi oraz jedną z pierwszych osób, którym udało się pozyskać in vitro kulturę ludzkich komórek nabłonka^[3].

Była pionierką w zakresie stosowania radioznaczników przy analizach metabolicznych. Wprowadziła nowe metody badania nowotworów oraz testowania leków w chemioterapii^[3].

• PiotrP. Nazaruk PiotrP., Goldfeder Anna (Chana Ruchla), [w:] Sylwetki Żydów lubelskich: leksykon, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2019, ISBN 978-83-7306-844-5 [dostęp 2025-03-25] .