Antanas Gudaitis
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater |
Kowieńska Szkoła Artystyczna |
| Dziedzina sztuki |
Antanas Gudaitis (ur. 29 lipca 1904 w Szawlach[1], zm. 20 kwietnia 1989 w Wilnie[2]) – litewski malarz, profesor sztuki, wykładowca akademicki.
Życiorys
Ojciec Antanasa wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w 1905 roku[1][3]. Antanas uczył się od 15. roku życia w gimnazjum w Wiekszniach[1]. Kształcił się następnie w seminarium nauczycielskim w Szawlach[4] w latach 1922–1926[1], namalował wówczas pierwsze obrazy[4]; pierwszą wystawę z martwymi naturami miał w 1924 roku[5]. Następnie studiował w Kowieńskiej Szkole Artystycznej[4], uczył się w klasie akwareli u Kajetonasa Sklėriusa, w 1926 roku rozpoczął także drugie studia z literatury na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie[4][1].
Po strajku studentów w 1929 roku, w którym brał udział[1] został wydalony ze studiów w Kowieńskiej Szkole Artystycznej[4]. Pobierał następnie prywatne lekcje u Justinasa Vienožinskisa przez kilka miesięcy[4]. Wyemigrował do Paryża w 1929 roku[4]. Zapisał się tamże do Akademii Colarossiego[4]. Pracował w studiu Aleksandry Ekster[1] i uczył się u kubisty André Lhote’a w Académie Julian[4]. Ważne dla jego artystycznej drogi były studia u Henri-Marcela Magne’a w Narodowym Konserwatorium Sztuki i Rzemiosła[4], gdzie studiował sztukę fresku[6]. Powrócił na Litwę w 1933 roku[7] i został współzałożycielem grupy Ars, której pierwsza wystawa odbyła się w 1932 roku[8]. Był współtwórcą Litewskiego Związku Artystów w 1935 roku[7]. Od 1939 roku przyjeżdżał do miasteczka Beržoras na plenery malarskie[8]. Przeniósł się do Wilna w 1940 roku, gdzie wykładał od 1941 roku na Wileńskiej Akademii Sztuk Pięknych[7]. Uzyskał tytuł profesora w 1944 roku[7]. Przeniesiono go z pracowni pejzażu do katedry Tekstyliów w 1952 roku, ponieważ nie angażował się w sowiecką ideologię[7] (zob. realizm socjalistyczny). Od 1945 do 1985 nieprzerwanie nauczał malarstwa w Wileńskim Instytucie Sztuki[9].
Jego dzieci to kaletniczka Rūta Gudaitytė-Zaturskienė[10] i architekt Andrius Gediminas Gudaitis[11].
Został pochowany w grobie rodzinnym na wileńskim Cmentarzu Na Rossie[12], grób figuruje w rejestrze kultūros vertybių registras[13]. Z okazji 100. rocznicy urodzin artysty odsłonięto tablicę pamiątkową na domu, w którym mieszkał w Wilnie przy Kaštonų g. 5[12].
Nagrody
- Ludowy Artysta ZSRR[4]
- Lietuvos TSR liaudies artistas[4]
- Lietuvos TSR valstybinė premija (1965)[3]
Twórczość
Studiował malarstwo dawnych mistrzów: Tycjana, Rembrandta, Pietera Brueghela, a także m.in. Eugène’a Delacroixa, Claude’a Moneta; największą inspirację dla niego stanowiły dzieła Paula Cézanne’a, którego prace oglądał w Paryżu w 1930 roku[4]. Inspirował się także twórczością m.in. Vincenta van Gogha czy Pabla Picassa[2]. Na skutek nieukończenia pełnych studiów artystycznych uważał się za samouka[4]. W jego twórczości z lat 30. XX wieku pojawiają się paryskie motywy muzyków, zakochanych, cyrkowców[4]; od 1933 roku pojawiły się u niego początki stylu ekspresjonistycznego[2]. Po powrocie na Litwę w jego twórczości przeważały motywy wiejskie i przyrodnicze[8]. Jego malarstwo zwróciło się w stronę realizmu[8]. W latach 50. XX wieku był głównie zainteresowany pejzażem[8][7], malował wówczas także portrety[9]. Inspirował się także muzyką, w latach 1961–1962 namalował tryptyk poświęcony Mikalojusowi Konstantinasowi Čiurlionisowi[14]. W latach 60. XX wieku oddziaływała na niego litewska sztuka ludowa, w tym muzyka i rzeźba[15]. W latach 70. XX wieku przedstawiał w swoim malarstwie ludzką kruchość i samotność[15]. Nie brak w jego obrazach także ironii, groteski i humoru[15]. W latach 80. XX wieku zwrócił się w stronę martwej natury i kompozycji złożonych z detali krajobrazu czy przedmiotów i ludzi; pojawiły się także motywy ptaków[15]. Obrazy z tego okresu mają charakter alegoryczno-symboliczny[15], a intencje twórcy sugerują tytuły jego prac[16].
Wybrane obrazy
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 Laukaitienė 2020 ↓, s. 206.
- 1 2 3 Laukaitienė 2020 ↓, s. 208.
- 1 2 Antanas Gudaitis [online], www.vle.lt [dostęp 2025-05-25] (lit.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Patašius, Aleksandravičiūtė 1987 ↓, s. 19.
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 204.
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 206–207.
- 1 2 3 4 5 6 Laukaitienė 2020 ↓, s. 207.
- 1 2 3 4 5 Patašius, Aleksandravičiūtė 1987 ↓, s. 20.
- 1 2 Patašius, Aleksandravičiūtė 1987 ↓, s. 21.
- ↑ Rūta Zaturskienė [online], Lietuvos muziejų kolekcijos [dostęp 2025-05-25] (lit.).
- ↑ Andrius Gediminas Gudaitis [online], www.vle.lt [dostęp 2025-05-25] (lit.).
- 1 2 Antanas Gudaitis – Vilnijos vartai [online] [dostęp 2025-05-25] (lit.).
- ↑ Vilniaus senųjų kapinių, vad. Rasų kapinėmis, komplekso tapytojo Antano Gudaičio kapas [online], kvr.kpd.lt [dostęp 2025-05-25].
- ↑ Patašius, Aleksandravičiūtė 1987 ↓, s. 21–22.
- 1 2 3 4 5 Patašius, Aleksandravičiūtė 1987 ↓, s. 22.
- ↑ Antanas Gudaitis. Kompozicijos. Lietuvos nacionalinis dailės muziejus [online], www.lndm.lt [dostęp 2025-05-25].
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 209.
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 210.
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 211.
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 212.
- ↑ Laukaitienė 2020 ↓, s. 213.
Bibliografia
- Algimantas Patašius, Aleksandra Aleksandravičiūtė, Summary, [w:] Antanas Gudaitis : reprodukcijų albumas = Antanas Gudaĭtis : alʹbom reprodukcij = Antanas Gudaitis : a book of reproductions Vilnius , Vilnius: Vaga, 1987 (ang. • lit. • ros.).
- Vaiva Laukaitienė, Antanas Gudaitis, [w:] Jurgita Rimkute-Vainiuviene i inni red., Piękność twą widzę: od Čiurlionisa do Kairiūkštisa - sztuka litewska pierwszej połowy XX wieku: Muzeum Narodowe w Szczecinie = In deiner ganzen Schönheit prangst du vor mir: von Čiurlionis bis Kairiūkštis - litauische Kunst der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts: Nationalmuseum Stettin = Tavo regiu aš grožį: nuo Čiurlionio iki Kairiūkščio - XX amžiaus pirmosios pusės lietuvių dailė: Ščecino Nacionalinis muziejus: 4.09-29.11.2020, Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie, 2020, ISBN 978-83-63365-82-0 (pol. • niem.).