Aphanomyces

Aphanomyces de Bary – rodzaj organizmów grzybopodobnych zaliczanych do lęgniowców^[1]. Jest jedynym rodzajem rzędu Saprolegniales, w którym występują gatunki powodujące choroby roślin^[2].

Rodzaj Aphanomyces charakteryzuje się drobnymi strzępkami, których średnica nie przekracza 20 mikrometrów, a barwa od półprzeźroczystej do jasnobrązowej. Strzępki wegetatywne nie różnią się od nitkowatych zoosporangiów, które pływki (zoospory) wytwarzają w rzędzie w strzępkach. To uwolnienie pierwotnie utworzonych pływek jest taksonomicznie ważną cechą odróżniającą Aphanomyces od innych rodzajów z rzędu. Podobnie jak rodzaj Achlya, tworzą oospory w grupach natychmiast po uwolnieniu. Czasami pływki tworzą również oospory w zoosporangiach, jak w rodzaju Aplanes. Pierwotne pływki są przeważnie wydłużone, elipsoidalne lub wrzecionowate, drugorzędne natomiast mają kształt nerkowaty i sz boku posiadają dwie różne wici. Lęgnie, które zwykle tworzą się pojedynczo lub rzadko w parach, są różnej wielkości, różnego kształtu li mają różnorodną fakturę powierzchni. Plemnie są na ogół dikliniczne lub jednoskośne, rzadko androgyniczne^[3].

Jest komórczakiem, tworzy plechę bez przegród rozgałęziających się pod kątem prostym, dość rzadko. Jest homotaliczna. Lęgnie i plemnie tworzą się na tych samych, lub odległych strzępkach. Lęgnie prawie kuliste o podwójnej ścianie. Ściana zewnętrzna gładka, wewnętrzna tworzy sinusoidalną linię, czasami brodawkowaną. Lęgnie powstają na końcach krótkich odgałęzień strzępek i oddzielone są septą. Czasami otoczone są kilkoma plemniami o cylindrycznym lub maczugowatym kształcie^[4].

Po zapłodnieniu powstają kuliste, hialinowe lub żółtawe oospory, wewnątrz z dwoma ciałkami; dużym, owalnym i ciemnym w środku, oraz małym, kulistym i świecącym. Po okresie spoczynku oospory kiełkują tworząc strzępkę infekcyjną lub pływkę. Oospory mają zdolności chemotaktyczne; kiełkują po chemicznym rozpoznaniu korzeni żywiciela. Po ich zasiedleniu tworzą strzępki z zarodniami, które morfologicznie nie odróżniają się od strzępek. Powstają w nich owalne zarodniki pierwotne gromadzące się na szczycie zarodni. Po wypłynięciu z niej otorbiają się tworząc kuliste cysty z brodawkami. Następnie cysty te kiełkują tworząc pływki. Mają nerkowaty kształt i na boku dwie wici. Za ich pomocą pływają w wodzie glebowej pomiędzy grudkami gleby. Gdy pływki napotkają włośniki żywiciela tracą wici i kiełkują tworząc strzępkę infekcyjną, która przebija skórkę włośników i wnika do ich wnętrza, a powstające z niej strzępki grzybni kolonizują korzenie. Wewnątrz tkanek żywiciela tworzą się lęgnie i plemnie, a gdy tkanki żywiciela już obumierają, powstają oospory^[4][2].

Niektóre należące do tego rodzaju gatunki są sprawcami groźnych chorób, powodujących duże straty w rolnictwie. A. euteiches wywołuje zgniliznę korzeni roślin strączkowych, a A. cochlioides zgorzel siewek buraka^[2].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Leptolegniaceae, Saprolegniales, Saprolegniidae, Peronosporea, Incertae sedis, Oomycota, Chromista^[1].

Rodzaj Aphanomyces utworzył Heinrich Anton de Bary w 1860 r.^[1]

Niektóre gatunki:

• Aphanomyces euteiches Drechsler 1925
• Aphanomyces cochlioides Drechsler 1929
• Aphanomyces laevis de Bary 1860
• Aphanomyces phycophilus de Bary 1860
• Aphanomyces stellatus de Bary 1860