Aranit Çela
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przewodniczący Sądu Najwyższego | |
| Okres |
od 1966 |
| Przynależność polityczna |
Albańska Partia Pracy |
.svg.png) | |
Aranit Çela (ur. 1923 we Wlorze, zm. 9 maja 2018 tamże) – albański polityk komunistyczny i prawnik, prokurator w procesach politycznych[1].
Życiorys
Urodził się we Wlorze, był synem drobnego handlarza Hysena Çeli i Emine[2]. W latach 1935–1941 uczył się w szkole handlowej we Wlorze. Należał do grupy dzieci albańskich, które w 1939 spędzały wakacje we Włoszech, na koszt rządu faszystowskiego[3]. W 1942 próbował uzyskać pracę w pro-włoskim ministerstwie sprawiedliwości, ale bez powodzenia[1][3]. W szkole poznał Hysni Kapo, dzięki któremu zrobił błyskotliwą karierę polityczną po dojściu komunistów do władzy. Po nieudanej próbie uzyskania etatu w ministerstwie sprawiedliwości pozostawał bez pracy. W 1942 został aresztowany przez policję włoską po znalezieniu w domu kilku ulotek, ale wkrótce uzyskał zwolnienie warunkowe. 10 stycznia 1943 wstąpił do Komunistycznej Partii Albanii, w listopadzie trafił do jednego z oddziałów partyzanckich[2]. W lipcu 1944 służył w 14 brygadzie Armii Narodowowyzwoleńczej, a następnie w 3 dywizji[2].
W marcu 1945 pracował w Szkodrze jako prokurator wojskowy, zajmując się przygotowaniem procesów przeciwników politycznych i duchownych katolickich[1]. Stamtąd we wrześniu 1946 trafił do prokuratury wojskowej w Korczy, a w 1949 wyjechał na studia prawnicze do ZSRR[2]. Po powrocie do kraju w 1953 objął stanowisko wiceprzewodniczącego Wydziału Śledczego Sigurimi.
W 1955 za zasługi otrzymał stanowisko przewodniczącego Sądu Najwyższego Albanii, które sprawował przez trzy lata[3]. Ponownie stanął na czele Sądu Najwyższego w 1966 i pełnił tę funkcję do 1990[2]. Jego zadaniem było zatwierdzanie wyroków śmierci wydanych przez sądy I instancji, a także skazywanie rodzin prześladowanych na deportację i internowanie. W 1973 domagał się zasądzenia kary śmierci dla przywódców buntu więźniów w Spacu[4]. W 1977 podpisał wyrok śmierci na dwóch młodych poetów albańskich: Vilsona Blloshmiego i Genca Lekę[1]. Był przewodniczącym sądu, który skazał na karę śmierci funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa: Kadriu Hazbiu i Fecora Shehu.
W latach 1958–1991 zasiadał nieprzerwanie w Zgromadzeniu Ludowym, a także w Komitecie Centralnym Albańskiej Partii Pracy.
Jako jeden z najbardziej znienawidzonych funkcjonariuszy komunistycznego wymiaru sprawiedliwości, w 1996 stanął przed sądem w Tiranie i 24 maja został skazany na karę śmierci za zbrodnie przeciwko ludzkości[1]. Dwa miesiące później uzyskał złagodzenie wyroku do 25 lat więzienia[5]. W 1997 skorzystał z dobrodziejstwa amnestii i opuścił więzienie, do końca życia pobierał emeryturę weterana wojennego.
W 2015, wraz z innymi funkcjonariuszami państwa komunistycznego został pozbawiony przyznanych mu wcześniej odznaczeń państwowych[6].
Publikacje
- 1979: Ligjshmëria socialiste, armë e shtetit tonë të diktaturës së proletariatit
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 78. ISBN 978-1-78076-431-3.
- 1 2 3 4 5 Kastriot Dervishi: Aranit Çela, nga balil i fashizmit në kryexhelat komunist. shkoder.info. [dostęp 2018-07-14]. (alb.).
- 1 2 3 Ndahet nga jeta ish-kryetari i Gjykatës së Lartë të komunizmit, Aranit Çela [online], dosja.al, 2021 (alb.).
- ↑ Aranit Çela: "Kërkoj pushkatimin e katër të dënuarve të Spaçit", detajet e ekzekutimit. kujto.al. [dostęp 2018-07-14]. (alb.).
- ↑ Robert Bideleux: The Balkans: A Post-Communist History. Routledge, 2007, s. 47. ISBN 978-1-134-58328-7.
- ↑ Nga Nexhmija te Lenka Çuko ja komunistet qe do tu hiqen dekoratat = 2021-01-21 [online], panorama.com.al, 2015 (alb.).
Bibliografia
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 78. ISBN 978-1-78076-431-3.