Archidiecezja Tyru (stolica tytularna)

Tyr
Tyrus
Archidioecesis Tyren(sis)
Ruiny katedry owców w Tyrze – zachowane fragmenty białych kolumn i fundamentów
Ruiny katedry krzyżowców w Tyrze
Państwo

Królestwo Jerozolimskie

Siedziba

Tyr

Data powołania

1124

Data zamknięcia

8 października 1294

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Patriarchat

Jerozolimy

Współczesne położenie
Państwo

 Liban

Współczesna miejscowość

Tyr

Stolica tytularna
Obecny biskup

sede vacante

Tyrus (łac. Archidioecesis Tyren(sis)) – stolica historycznej archidiecezji w Cesarstwie Rzymskim (prowincja Syria Phoenice), współcześnie w Libanie. Początkowo znajdowała się w greckoprawosławnym patriarchacie Antiochii, w okresie wypraw krzyżowych została podporządkowana Stolicy Apostolskiej (łaciński patriarchat Jerozolimy). Obecnie katolickie arcybiskupstwo tytularne. Od 1984 r. archidiecezja Tyru jest archidiecezją wakującą.

Historia

Początki chrześcijańskiej historii Tyru sięgają działalności Jezusa[1][2] i Pawła z Tarsu[3].

Biskupstwo w Tyrze jest poświadczone od końca II wieku[4]. Pierwszym udokumentowanym biskupem Tyru jest Kasjusz, który według świadectwa Euzebiusza z Cezarei pod koniec II w. (ok. 190 r.) uczestniczył w synodzie w Cezarei Palestyńskiej[5][6].

W 198 r. Tyr stał się stolicą syryjskiej prowincji Phoenicia Prima.

Martyrologium Romanum upamiętnia kilku świętych i męczenników z Tyru z czasów prześladowań chrześcijan za panowania Dioklecjana i Galeriusza, a wśród nich: biskupa Tyraniona[7] i towarzyszy (20 lutego)[8], św. Ulpiana (3 kwietnia), św. Doroteusza (5 czerwca), biskupa Metodego (18 września). Prawdopodobnie z Tyru pochodziła też św. Krystyna[9].

W 355 r. odbył się sobór tyryjski[4]. W pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa było ponad dwudziestu znanych biskupów Tyru[10].

Po podziale Cesarstwa Rzymskiego miasto pozostawało pod kontrolą Bizancjum aż do zdobycia go przez Sasanidów pod wodzą szacha Chosrowa II na przełomie VI i VII w. n.e., a następnie odzyskane na krótko do 640 r., kiedy zostało zajęte przez siły arabskiego kalifatu. Przez cały okres panowania bizantyjskiego metropolita Tyru miał prymat nad innymi biskupami Lewantu jako następny (prototronos) po patriarsze Antiochii. Sufraganiami Tyru były m.in. diecezje Porphyreon (dziś Al-Dżijja), Arca in Phoenicia (Arqa), Ptolemaida (dzisiejsza Akka w Izraelu), Diecezja Sydonu (dzisiejszy Sydon), Byblus (Byblos), Botrys (Al-Batrun), Orthosias in Phoenicia, Aradus (Arwad), Antarados (Tartus), Caesarea Philippi (Banjas), Rachlea (Rachla), Tripolitanus in Phoenicia (Trypolis), Sarepta (Sarafand).

7 lipca 1124 r. po wielomiesięcznym oblężeniu władający Tyrem Tughtakin wydał miasto w ręce krzyżowców. Choć przed krucjatami biskup Tyru tradycyjnie podlegał patriarsze Antiochii, ale stanowiąc część Królestwa Jerozolimskiego, a nie Księstwa Antiochii, został podporządkowany łacińskiemu patriarchatowi Jerozolimy. Najsłynniejszym łacińskim arcybiskupem Tyru był historyk Wilhelm z Tyru (1175–1186), który podobnie jak wielu arcybiskupów tyryjskich był też kanclerzem Królestwa Jerozolimskiego. Tradycyjnie również łacińskim patriarchą Jerozolimy zostawał arcybiskup Tyru lub Cezarei Nadmorskiej.

Po 1187 r., po inwazji Saladyna, bitwie pod Hittin i zajęciu Jerozolimy, Tyr był jedynym z nielicznych miast pozostającym w rękach krzyżowców i w pewnym momencie był uważany za nową stolicę Królestwa Jerozolimskiego. Utracił co prawda tę rolę na rzecz Akki, ale pozostał miejscem koronacji królewskiej, a arcybiskupowi Tyru powierzono przewodniczenie ceremonii.

Po długim oblężeniu miasto zostało zdobyte przez mameluków w 1291 r. Ludność, której nie udało się ewakuować, została zabita lub zniewolona. Kościoły zostały zburzone, a archidiecezja stała się tytularna.

W czasach nowożytnych urząd łacińskiego arcybiskupa odnowiono w związku z katolickim ruchem pielgrzymkowym do Ziemi Świętej. W kolejnych wiekach powstały też tyryjskie archidiecezje katolickich Kościołów wschodnich. Równolegle na początku XVII w. wznowiona została prawosławna metropolia Tyru i Sydonu w ramach prawosławnego Patriarchatu Antiocheńskiego.

Z powodu trwających konfliktów i przesiedleń we współczesnym Libanie oraz spadku wpływów chrześcijaństwa w tym kraju łacińskie arcybiskupstwo Tyru pozostaje nieobsadzone od 1984 roku.

Łacińscy arcybiskupi ordynariusze

  • Odo (1122–1123/1124)[11]
  • Wilhelm I (ok. 1127–1135)[12]
  • Fulk (Fulcher) z Angoulême (ok. 1135–1146; późniejszy patriarcha Jerozolimy)[12]
  • Piotr z Tyru (z Barcelony) (1151–1164)[12]
  • Fryderyk (1164–1174)[12]
  • Wilhelm II (1175–1186)[12]
  • Joscius (Jodok) (1186–1202)[12]
  • Clérembaut de Broyes (1203 – przed 1215)[13][14]
  • Simon de Maugastell (1216–1229)[12]
  • Pierre de Sergines OSA (przed 16 grudnia 1235 – po 1244)[15]
  • Nicolás Larcat (1251–1253)[16]
    • Filip z Trypolisu (wybrany między 1244 a 1250, zrezygnował z urzędu[17])
  • Gilles (Idzi) (1253 – zmarł przed 16 czerwca 1266)[12]
  • Jan (John of St Maxentius) OP (1267–1272)[18]
  • Bonacourt de Gloire OP (1272–1295)[19][20]

Tytularni arcybiskupi Tyru[21]

Lp.BiskupFunkcjaOdDo
1Bérenger Guilhot (Guillot)administrator diecezji Agde (Agde)14 lutego 14251429
2Francesco Barbarokoadiutor, administrator patriarchatu Akwilei7 października 15853 października 1593
3Ermolao Barbarokoadiutor, administrator patriarchatu Akwilei12 lutego 1596kwiecień 1616
4Diego de Guzmán Harospatriarcha Indii Zachodnich18 kwietnia 161615 września 1625
5Alfonso Pérez de Guzmán1 grudnia 162517 maja 1627
6Antonio Manrique de Guzmán OPpatriarcha Indii Zachodnich15 grudnia 167026 lutego 1679
7Antonio de Benavides y Bazánpatriarcha Indii Zachodnich10 kwietnia 167922 stycznia 1691
8Pedro Portocarrero y Guzmánpatriarcha Indii Zachodnich27 sierpnia 16911705
9Giovanni Battista Altieri12 czerwca 172420 listopada 1724
10Giovanni de Lermabiskup senior manfredoński20 marca 17251 listopada 1741
11Giovanni Andrea Triabiskup senior Larino20 grudnia 174116 stycznia 1761
12Ottavio Antonio Bayardi16 lutego 17617 marca 1764
13Giuseppe Simone Assemani1 grudnia 176613 stycznia 1768
14Innocenzo Conti18 grudnia 17693 kwietnia 1775
15Vincenzo Ranuzzinuncjusz apostolski w Republice Weneckiej (1775–1782), a następnie w Królestwie Portugalii (1782–1786)11 września 177514 lutego 1785
16Annibale della Genganuncjusz apostolski w Lucernie (Szwajcaria, Nuncjatura Apostolska w Szwajcarii), a następnie w Kolonii (Nuncjatura Apostolska w Niemczech)21 lutego 17948 marca 1816
17Giacomo Giustinianinuncjusz apostolski w Hiszpanii14 kwietnia 181713 marca 1826
18Charles Joseph Mercy-d’Argenteaununcjusz apostolski w Bawarii2 października 182616 listopada 1879
19Domenico Jacobinisekretarz Kongregacji Rozkrzewiania Wiary (od 1882), a następnie nuncjusz apostolski w Portugalii (od 1891)4 sierpnia 18813 grudnia 1896
20Victor-Jean-Joseph-Marie van den Branden de Reethbiskup pomocniczy mecheleński4 grudnia 189727 lutego 1909
21Franz Xavier Naglkoadiutor archidiecezji wiedeńskiej19 stycznia 19105 sierpnia 1911
22Vittorio Amedeo Ranuzzi de’ Bianchiurzędnik Kurii Rzymskiej, prefekt Domu Papieskiego (od 1911), a następnie Pałacu Apostolskiego (od 1914)27 listopada 19117 grudnia 1916
23Rodolfo Caroliinternuncjusz apostolski w Boliwii8 maja 191725 stycznia 1921
24Pietro Benedetti MSCdelegat apostolski w Meksyku (1921), a następnie na Kubie i w Portoryko (1921–1925/1926)10 marca 19217 września 1930
25Egidio Laridelegat apostolski w Persji (1931–1936), a następnie nuncjusz apostolski w Boliwii (1939–1945)1 czerwca 193117 listopada 1965
26Bruno Wüstenbergpronuncjusz apostolski w Japonii (1966–1973), a następnie na Wybrzeżu Kości Słoniowej, a także w Dahomeju/Beninie oraz delegat apostolski w Gwinei i Togo (1973–1979), |pronuncjusz apostolski w Holandii (1979–1984)24 października 196631 maja 1984

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Mk 7,24 w przekładach Biblii.
  2. ↑ Mk 3,8 w przekładach Biblii.
  3. ↑ Dz 21,2-4 w przekładach Biblii.
  4. 1 2 Sanctuaire Tyr et Sidon. etoilenotredame.org. [dostęp 2024-09-08]. (fr.).
  5. ↑ Chapter 25. How All came to an Agreement respecting the Passover. W: Eusebius of Caesarea (c. 265-c. 340): Church History. T. V. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
  6. ↑ Relacja o synodzie w: Euzebiusz z Cezarei, Historia Ecclesiastica V, 23. 25; za: Synody i kolekcje praw. ks. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ (oprac.). T. I: Dokumenty synodów od 50 do 381 roku. Kraków: Wydawnictwo WAM, 1740, s. 39. ISBN 83-7318-545-3. [dostęp 2024-09-08].
  7. ↑ Zofia Kusztal: Emesa. Historia miasta od momentu jego powstania (I w. p. n. e./ I w. n. e.), aż do początku VII w. n. e. Praca doktorska. Katowice: Uniwersytet Śląski, 2014, s. 157. [dostęp 2024-09-08].
  8. ↑ Tyranion. deon.pl. [dostęp 2024-09-08].
  9. ↑ Krystyna z Bolzano. [w:] Encyklopedia Internautica [on-line]. Interia.pl. [dostęp 2024-09-08].
  10. ↑ Michel Le Quien: Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus. T. II. París: 1740, kol. 801-812. [dostęp 2024-09-08]. (łac.).
  11. ↑ Hamilton 1980 ↓, s. 66.
  12. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Hamilton 1980 ↓, s. 409.
  13. ↑ Chandon De Briailles. Bulle de Clérembaut de Broyes, archevêque de Tyr. „Syria. Archéologie, Art et histoire”. 21 nr 1, s. 82-89, 1940. (fr.).
  14. ↑ Hamilton 1980 ↓, s. 248–251, 253, 409.
  15. ↑ Hamilton 1980 ↓, s. 260–262, 264, 409.
  16. ↑ Hamilton 1980 ↓, s. 266, 409.
  17. ↑ Steven J. Williams: The Secret of Secrets: The Scholarly Career of a Pseudo-Aristotelian Text in the Latin Middle Ages. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2003, s. 80. ISBN 0-472-11308-9. [dostęp 2024-08-26].
  18. ↑ Hamilton 1980 ↓, s. 272–273, 409.
  19. ↑ Hamilton 1980 ↓, s. 276–279.
  20. ↑ Zob. też potwierdzenie (transumowanie) przywilejów papieskich dla zakonu krzyżackiego wydane wielkiemu komturowi Johannowi 19 października 1277 r.: Pergamenturkunden. 01 Papst- und Konzilsurkunden (Schieblade 1-18). Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. [dostęp 2024-09-08]. (niem.).
  21. ↑ Tyrus (Titular See) [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2024-09-08] (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.