Artyleria batalionowa

Artyleria batalionowa – artyleria wchodząca organicznie w skład batalionów piechoty (piechoty zmotoryzowanej), przeznaczona głównie do bezpośredniego wsparcia własnej piechoty i własnych czołgów oraz zwalczania czołgów przeciwnika. W skład artylerii batalionowej wchodzą (wchodziły): armaty, działa bezodrzutowe, działa przeciwpancerne, przeciwpancerne pociski kierowane, moździerze. Współcześnie (2016) w Siłach Zbrojnych RP artyleria batalionowa zlokalizowana jest w kompanii wsparcia.

Zarys historii istnienia artylerii batalionowej

W Wojsku Polskim tak współczesnym jak z historycznego kontekstu wynika, że najniższym ogniwem występowania artylerii w oddziałach wojskowych II Rzeczypospolitej, Polskich Sił Zbrojnych jak i Wojsku Polskim na Wschodzie była artyleria batalionowa.

A. w WP 1939

W skład artylerii batalionowej, batalionu piechoty, w pełni rozwiniętego pułku piechoty zmobilizowanego w 1939, walczącego w kampanii wrześniowej artylerię batalionową stanowił. Pluton moździerzy 81 mm, pododdział ten wchodził w skład kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszących (etat mobilizacyjny nr 12). Plutony moździerzy składały się z: dowódcy plutonu i zastępcy dowódcy plutonu, pocztu dowódcy, 2 działonów (każdy z moździerzem kal. 81 mm wz. 1928 lub wz.1931, ewentualnie wz.1918 oraz 8 żołnierzy z 1 koniem pociągowym i biedką). Łącznie 1 oficer i 19 szeregowych[1][2]. Pluton moździerzy, stanowiący artylerię batalionową był to pododdział o dość dużym zasięgu i sile ognia, dzięki któremu dowódca batalionu mógł rozwiązywać - co prawda w ograniczonej skali, lecz samodzielnie - własne „problemy ognia”, bez pomocy wyższego szczebla[3].

Artylerią batalionową dysponowały samodzielne bataliony WP (po mobilizacji):

  • bataliony karabinów maszynowych i broni towarzyszących liczył trzy plutony moździerzy, w trzech organicznych kompaniach km i br. tow. Łącznie 6 moździerzy oraz pluton przeciwpancerny z 2 armatami przeciwpancernymi kal. 37 mm wz.1936[4].
  • forteczne bataliony karabinów maszynowych, zależnie od wielkości odcinka i ilości i jakości stałych obiektów fortecznych:
    • I batalion karabinów maszynowych typ specjalny posiadał 8 moździerzy wz.1928 i 7 armat ppanc.37 mm wz. 1936 i wz. 1937
    • II batalion karabinów maszynowych typ specjalny posiadał 10 moździerzy wz.1928 i 13 armat ppanc. 37 mm wz.1936 i wz. 1937
    • III batalion karabinów maszynowych typ specjalny posiadał 8 moździerzy wz.1928 i 10 armat ppanc.37 mm wz.1936 i wz.1937
    • 1 batalion karabinów maszynowych „Mikołów” posiadał 8 moździerzy i 4 armaty ppanc. 37 mm wz.1936, 6 armat 75 mm wz. 1897 i wz.1902
    • 6 kompania karabinów maszynowych typ specjalny 11 pułku piechoty (zamaskowana nazwa batalionu fortecznego nr V/11 pp) posiadał 1 armatę ppanc. 37 mm wz.1936 i 2 armaty ppanc. 37 mm wz.1938[5][6][7] .
    • batalion karabinów maszynowych KOP „Osowiec” 2 plutony artylerii tradytorowej nie mniej niż 4 armaty 76,2 mm wz.1902
    • batalion specjalny nr XI (batalion forteczny KOP „Sarny”) nie mniej niż 7 armat 76,2 mm wz.1902, 10 armat ppanc.37 mm wz.1936, 10 moździerzy 81 mm wz.1918[8]
    • batalion specjalny nr XII (batalion forteczny KOP „Małyńsk”) nie mniej niż 4 armaty ppanc.37 mm wz.1936 oraz moździerz 81 mm i armaty ppanc. wz.1936 (ilość nieznana).
  • bataliony strzelców posiadały: w plutonie moździerzy kompanii km i br. tow. każdy po 2 moździerze 81 mm wz.1928 lub wz.1931 w plutonie przeciwpancernym 2 armaty 37 mm wz.1936, za wyjątkiem 1 batalionu strzelców, który posiadał kompanie przeciwpancerną z 6 armatami ppanc. 37 mm wz.1936 oraz za wyjątkiem 2 i 3 batalionów strzelców, które posiadały dodatkowo plutony artylerii piechoty z 2 armatami 75 mm wz.1902/26.
  • bataliony piechoty typ specjalny (numerowane śląskie, pomorskie oraz morskie - powstały przez zmobilizowanie do etatów i organizacji wojennej z batalionów ON typ II i typ III) każdy posiadał dwa moździerze kal. 81 mm wz.1928 w plutonach moździerzy, kompanii km i br. tow.
  • bataliony Obrony Narodowej w zależności od typu organizacji otrzymały namiastkę artylerii batalionowej:
    • bataliony ON typu S „Żnin” i „Koronowo” posiadały pluton moździerzy (broni towarzyszącej) z 2 moździerzami wz.1928,
    • bataliony ON typu IV: działon moździerza, podporządkowany bezpośrednio dowódcy batalionu, z 1 moździerzem wz.1928[9]
    • nieliczne bataliony ON typu IV otrzymały pojedyncze działony lub wyjątkowo pluton z 2 armatami ppanc. 37 mm wz.1936.

B. W oddziałach WP utworzonych na obczyźnie

Oddziały piechoty (bataliony) formowane na obczyźnie posiadały organizację, etat i uzbrojenie armii, przy których były formowane - francuskiej, brytyjskiej i sowieckiej/radzieckiej.

1. W WP we Francji 1939-1940

W skład artylerii batalionowej pułku: piechoty, grenadierów, strzelców pieszych oraz obu półbrygad strzelców podhalańskich wchodziły:

- w składzie kompanii km i br. tow.

  • pluton broni towarzyszących z 2 moździerzami 81 mm z 2 armatami przeciwpancernymi 25 mm

- w składzie każdej z 3 kompanii: grenadierów, strzelców, piechoty wchodził:

  • pluton dowodzenia w jego składzie, drużyna moździerza z jednym moździerzem 60 mm[10][11].

2. W PSZ 1940-1947

W skład artylerii batalionowej polskich oddziałów piechoty w Wielkiej Brytanii, Afryce Północnej, Bliskim Wschodzie oraz we Włoszech i w Europie Północno-Zachodniej wchodziły znajdujące się:

- w składzie batalionu strzelców, piechoty, grenadierów:

  • w latach 1940-1943 w kompanii dowodzenia: pluton moździerzy z 6 moździerzami 3" (76,2 mm) i pluton przeciwpancerny z 6 armatami 2-funtowymi (40 mm),
  • w latach 1944-1947 w kompanii wsparcia: pluton moździerzy z 6 moździerzami 3" (76,2 mm) i pluton przeciwpancerny z 6 armatami 6-funtowymi (57 mm).

- w składzie (dywizyjnego) batalionu ckm:

  • kompania ciężkich moździerzy 16 moździerzy 4,2" (106,7 mm)[12][13].

- w składzie 2 batalionu komandosów zmotoryzowanych (etat zbliżony do brytyjskiego batalionu motorowego) 2 Brygady Pancernej:

  • kompania wsparcia w składzie: trzech plutonów przeciwpancernych każdy z 4 armatami 6-funtowymi (57 mm) i pluton moździerzy z 6 moździerzami 3" (76,2 mm). Łącznie 12 armat ppanc. i 6 moździerzy[14].

- w składzie batalionu strzelców spadochronowych 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej:

  • kompania dowodzenia, z plutonem moździerzy, który posiadał 4 moździerze 3" (76,2 mm)[15].

3. W WP na Wschodzie

W skład artylerii batalionowej polskich oddziałów w składzie: 1 DP im. T. Kościuszki, I Korpusu Polskiego, 1 i 2 Armii WP, na terenie ZSRR i terenach Polski:

- w składzie batalionu piechoty/strzeleckiego:

  • kompania moździerzy: 9 moździerzy 82 mm,
  • pluton przeciwpancerny: 2 armaty przeciwpancerne 45 mm.
  • w składzie każdej z 3 kompanii strzeleckich batalionu znajdował się:
  • pluton moździerzy z 2 moździerzami 50 mm (w późniejszym czasie uzbrojenie wycofano na skutek małej skuteczności ognia)[16].

- w składzie (dywizyjnego) batalionu szkolnego była:

  • kompania moździerzy z plutonem moździerzy 50 mm w ilości 4 sztuk, z plutonem moździerzy 82 mm w ilości 4 sztuk[17].

- w składzie batalionu piechoty zmotoryzowanej (fizylierów) brygady pancernej znajdowały się:

  • kompania moździerzy z 6 moździerzami 82 mm,
  • bateria artylerii przeciwpancernej z 4 armatami przeciwpancernymi 57 mm lub 76,2 mm[18].

C. W armiach państw alianckich

W najważniejszych amiach państw alianckich istniała artyleria szczebla batalionu piechoty lub piechoty specjalistycznej (górskiej, zmotoryzowanej, szybowcowej, piechoty morskiej, spadochronowej).

1. Armia Stanów Zjednoczonych

Na szczeblu batalionu piechoty dywizji piechoty US Army było:

  • w kompanii sztabowej: 3 armaty 57 mm,
  • w kompanii broni ciężkiej: 6 moździerzy 81 mm
  • w 3 kompaniach piechoty w każdym z trzech plutonów: 1 moździerz/granatnik 60 mm.

Na szczeblu batalionu piechoty zmotoryzowanej dywizji pancernej US Army było:

  • w każdej z 3 kompanii piechoty zmotoryzowanej znajdował się pluton dział pancernych w składzie 3 dział 57 mm na podwoziu opancerzonego pojazdu.

Na szczeblu batalionu czołgów dywizji pancernej istniały:

  • w kompania sztabowa: 3 działa pancerne 75 mm oraz pluton moździerz z 3 moździerzami 81 mm
  • kompania dział pancernych z 6 działami pancernymi 105 mm[19].

D. W armii III Rzeszy niemieckiej

Istniała artyleria batalionowa w batalionach piechoty, batalionach rozpoznawczych, batalionach fizylierów, batalionach piechoty zmotoryzowanej/grenadierów pancernych, batalionach strzelców spadochronowych, batalionach strzelców górskich, batalionach grenadierów. W różnych okresach, w każdym z tych batalionów artyleria batalionowa występowała w nieco innej postaci, ewoluowała i zmieniał się jej sprzęt, wykorzystywano sprzęt z własnych fabryk zbrojeniowych jako standardowy oraz liczny sprzęt zdobyczny, w zależności od frontu na którym walczył dany batalion. Ponadto różniły się ze względu na pochodzenie formacji (Wehrmacht, Waffen-SS, Luftwaffe). Podano poniżej przykładowe:

W batalionie piechoty dywizji piechoty I fali w 1939 występowała artyleria batalionowa:

  • w kompanii ckm występowało 6 moździerzy 81 mm.

W batalionie piechoty zmotoryzowanej i batalionie motocyklistów dywizji pancernej lat 1940-1941 występowała:

  • kompania ckm 6 moździerzy 81 mm,
  • kompania broni ciężkiej z 3 armatami ppanc. 37 mm, 2 armatami piechoty 75 mm.

W batalionie piechoty/grenadierów oraz batalion fizylierów dywizji piechoty/grenadierów wz..1944 występowała:

  • w kompania broni ciężkiej z 4 moździerzami 120 mm i 6 moździerzami 81 mm[20].

E. W WP lat 1946-1960

Artyleria batalionowa występująca w pierwszych 15 latach po zakończeniu II wojny światowej nie została zasadniczo zmieniona. Ewolucji podlegała trakcja, która z konnej stała się sukcesywnie zmotoryzowaną. Pozostały niemal te same typy uzbrojenia na wyposażeniu artylerii batalionowej. Wyjątek stanowią jedynie armaty ppanc. 45 mm, wymienione na 57 mm lub 76,2 mm.

Przypisy

Bibliografia

  • Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, s. 23. ISBN 83-11-06229-3.
  • Igor Błagowieszczański: Artyleria w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06909-3.
  • Paweł Rozdżestwieński: Piechota Wojska Polskiego 1939. Organizacja i uzbrojenie pułków piechoty. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2012. ISBN 978-83-63829-27-8.
  • Paweł Rozdżestwieński: Struktura organizacyjna piechoty w 1939 roku cz.2 Batalion. Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. Tom 37.. Warszawa: Hobby Media s.c., 2019. ISBN 978-83-7945-435-8.
  • Adam Śliwa: Grupa Forteczna Obszaru Warownego „Śląsk”. Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939 tom 42. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-8164-222-4.
  • Paweł Rozdżestwieński: Struktura organizacyjna piechoty w 1939 roku cz.3 Dywizja Piechoty, Kwatera Główna Dywizji Piechoty. Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. Tom 43.. Warszawa: Hobby Media s.c., 2019. ISBN 978-83-8164-223-1.
  • Piotr Skupień, Adam Śliwa: 55 Dywizja Piechoty Rezerwowa. Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939 tom nr 45. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2020. ISBN 978-83-8164-328-3.
  • Adam Śliwa: Bataliony Obrony Narodowej. Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. Tom 64.. Warszawa: Hobby Media s.c., 2021. ISBN 978-83-8164-512-6.
  • Szymon Kucharski: Obszar Warowny Śląsk cz.1 historia, Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939 tom 94. Warszawa: Edipersse Polska S.A., 2016. ISBN 978-83-7945-318-4.
  • Zbigniew Pruski: Bastion Polesie. Polskie fortyfikacje na Polesiu w latach 1920-1939. Przasnysz: Wydawnictwo Forteca, 2000. ISBN 83-914720-0-0.
  • Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota 1939-1945. Zeszyt 13. Londyn: Instytut Polski, 1973.
  • Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota 1939-1945. Zeszyt 15. Londyn: Instytut Polski, 1974.
  • Igor Moraczewski: Komandosi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach 1942-1947. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2022. ISBN 978-83-66687-26-4.
  • Władysław Stasiak: W locie szumią spadochrony. Wspomnienia żołnierza spod Arnhem. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1153-X.
  • Krzysztof Gaj: 16 Brygada Pancerna. Studium organizacji brygady pancernej - myśl organizacyjno-etatowa Wschodu i Zachodu w okresie II-VII 1945 r.. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2019. ISBN 978-83-7889-958-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.