Aureus polonus
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Nominał |
złoty | ||
| Emisja | |||
| Mennica | |||
| Data emisji |
1330 | ||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
3,48 g | ||
| Średnica |
21 mm | ||
| Materiał | |||
| Stempel | |||
Aureus polonus – złota moneta wybita w 1330 r. w czasie panowania Władysława I Łokietka[1].
W starszych opracowaniach nazywano ją często dukatem i przypisywano jej rolę emisji pamiątkowej z okazji koronacji Władysława I Łokietka w 1320 r[1]. Z biegiem lat monecie zaczęto nadawać nazwę florena[2]. Z punktu widzenia XXI-wiecznego stanu wiedzy obydwie nazwy wydają się niepoprawne. W pierwszej połowie XIV wieku nazwa „dukat” była zastrzeżona dla złotych monet Wenecji i wówczas nie była w Polsce znana, gdyż dukaty weneckie wtedy do tej części Europy w ogóle nie napływały. Miano „floren”, choć bardziej prawidłowe, z kolei było zarezerwowane w XIV w. dla monet przedstawiających po obu stronach typ wenecki – lilię i postać św. Jana Chrzciciela[2][1]. Najprawdopodobniej w okresie, w którym aureus polonus został wybity, nosił on po prostu nazwę „złotego”[2].
Moneta nie odegrała w obiegu większej roli, choć jest jedyną monetą Władysława Łokietka i pierwszą od czasów Mieszka Starego, której można przypisać ogólnopolski, a nie krakowski charakter[2].
Opis
Na licowej stronie monety ukazano wyobrażenie króla w majestacie, otoczonego legendą WLADISLAUS•DI•G•REX[1]. Na rewersie w polu monety umieszczono postać biskupa w szatach i infule, z widoczną aureolą, utożsamionego przez legendę otokową: S•STANISLAVS•POLE, po długich dyskusjach odczytaną jako Sanctus Stanislaus Polonie[1].
Stempel wykorzystywany do bicia monety został ukształtowany na wzór węgierski, inspirowany z kolei monetami wenecko-adriatyckimi i północnowłoskimi. W szczególności postać św. Stanisława ze Szczepanowa była naśladownictwem wzorca postaci św. Jana z monet florenckich. Masa egzemplarza ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie wynosi 3,48 grama i jest praktycznie zgodna ze standardem (3,5 grama) złotych monet z północy Włoch[1].
Emisje
Okoliczności emisji aureus polonus są znane dzięki kronice Jana Długosza, podobnie jak daty dzienne wprowadzenia jej dwóch odmian. Za zgodą papieża Jana XXII w 1330 r. dwukrotnie zorganizowano wielkie jubileusze ku czci św. Stanisława. Było to 8 maja oraz 27 września. W dniach tych przeprowadzono kwestę na krucjaty przeciwko Tatarom i Litwinom, sprzedając odpusty w relacji jeden za dwie złote monety (obce). Zgromadzone w ten sposób złoto najprawdopodobniej wykorzystano do celów menniczych. Odmiany „majowa” i „październikowa” różnią się od siebie. Wcześniejsza jest nieco toporna, druga – poprawiona. Być może druga była wykonana przez mincerza z węgierskiej Budy. XXI-wieczni badacze niekiedy wyrażają zastrzeżenia co do autentyczności tej drugiej[3].
Emisja złotej monety Władysława Łokietka miała bardziej prestiżowy niż dochodowy charakter. W żadnych kronikach nie wspomina się słowem o choćby przypuszczalnej wielkości emisji, ale najprawdopodobniej nie przekraczała ona kilku tysięcy egzemplarzy[4].
Pierwszy egzemplarz złotej monety Łokietka odkryto w 1847 r. w Bochni. Egzemplarz ten omal nie znalazł się w tyglu jubilerskim, gdyż moneta została sprzedana przez anonimowego znalazcę do przetopu. Niemal w ostatniej chwili uratował ją ziemianin i amator-numizmatyk o nazwisku Niedzielski, za którego pośrednictwem w końcu trafiła do kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego, a później do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Drugi egzemplarz pojawił się w okresie II Rzeczypospolitej na Wołyniu, ale zaginął podczas okupacji niemieckiej. Według niepotwierdzonych informacji znajduje się on w jednej z kolekcji za granicą. Trzeci egzemplarz został znaleziony na początku lat 70. XX wieku w jednej z kolekcji numizmatycznych w Kownie, a był on pierwszym reprezentującym typ określany przez badaczy jako „majowy”[4].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 105, ISBN 978-83-7705-068-2.
- 1 2 3 4 Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 40, ISBN 978-83-62939-00-8.
- ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 105–106, ISBN 978-83-7705-068-2.
- 1 2 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 106, ISBN 978-83-7705-068-2.