Azja Express

Azja Express (edycje trzecia i czwarta: Ameryka Express, siódma edycja: Afryka Express) – polski program telewizyjny typu reality show oparty na niderlandzko-belgijskim formacie Peking Express oraz emitowany w latach 2016–2018, 2020 i od 2023 na antenie telewizji TVN.

Pierwsze trzy edycje programu prowadziła Agnieszka Woźniak-Starak^[1], a od czwartej do szóstej serii gospodynią formatu była Daria Ładocha^[2], od siódmej serii gospodynią programu jest Izabella Krzan^[3]. Producentem wykonawczym jest Grupa TVN, która współpracuje z Eccholine (właścicielem praw do międzynarodowego formatu).

W programie bierze udział osiem par, w których skład wchodzą postacie polskiego show-biznesu oraz ich przyjaciele^[4]. Uczestnicy wyruszają w podróż za granicę (w pierwszej, drugiej i piątej edycji – do Azji, w trzeciej i czwartej – do Ameryki Południowej). W każdym z państw muszą przebyć wyznaczoną trasę, dysponując budżetem w kwocie jednego dolara na dzień na osobę. Najszybsi otrzymują immunitet chroniący przed eliminacjami. W co drugim odcinku drużyna, która dotarła jako ostatnia do wyznaczonego celu, jest eliminowana z dalszej rywalizacji^[5].

W czwartym odcinku drugiej edycji przegrana para otrzymała informację o tym, że jedna osoba pozostaje w programie i gra w duecie z osobą z pary, która odpada w szóstym odcinku. Nowo utworzoną parą zostali Stanisław Karpiel-Bułecka i Marta Wierzbicka. W trzeciej edycji doszło do analogicznej sytuacji, w wyniku której nową parę stworzyły Magda Steczkowska i Katarzyna Meller.

W serwisie Player.pl udostępniano dodatkowe materiały towarzyszące głównym wydaniom programu. Dla kolejnych edycji były to:

1. Azja Express. Więcej,
2. Azja Express: Domówka,
3. Ameryka Express: Domówka,
4. Ameryka Express: La Impreza^[13],
5. Azja Express. Po powrocie (jeden odcinek, VOD.pl)^[14].

Hanna Frejlak z magazynu „Kontakt” skrytykowała Azję Express jako „narzędzie reprodukujące stereotypy na temat Wschodu, cementujące i naturalizujące tym samym europocentryczny obraz świata i nierówny układ sił – politycznych i symbolicznych”. Frejlak stwierdziła, iż program telewizji TVN „banalizuje problem globalnych nierówności i biedy w krajach rozwijających się, sprowadzając je do egzotycznej ciekawostki, tła dodającego dramaturgii zmaganiom bohaterów”^[21]. Karol Kopańko z portalu Spider’s Web ironicznie zauważał, iż w Azji Express „zamiast dowiedzieć się tego, jak żyje się w Azji, widzimy celebrytów, którzy pojechali na żebry”^[22].

Program był nominowany do Telekamer 2017 w kategorii Program rozrywkowy^[23].

W 10. odcinku trzeciej edycji, premierowo wyemitowanym 7 listopada 2018, jedno z zadań wymagało, by uczestnicy – Filip Chajzer, Tomasz Karolak i Jakub Urbański – pocałowali w usta przypadkową osobę płci przeciwnej, czego dokonali bez wyraźnej zgody spotkanych kobiet^[24][25][26]. Filip Chajzer dodatkowo bez pozwolenia dotknął piersi jednej z nich^[27][28][29]. Cała sytuacja wywołała kontrowersje w mediach, a uczestnikom zarzucono molestowanie seksualne^{[30][31][32][33][34]}, w związku z czym do prokuratury wpłynęło zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa wystosowane przez Fundację Feminoteka i Fundację przeciwko Kulturze Gwałtu im. Margarete Hodgkinson^{[35][36][37][38][39]}. Dodatkowo do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji trafiło sześć skarg na wyemitowany odcinek, który pod wpływem krytyki został usunięty z serwisu VOD Player^[40][41], a produkcja i nadawca programu TVN wystosowali przeprosiny^{[42][43][44][45]} względem widzów.

• Strona internetowa programu