Dreptacz okazały
| Badister unipustulatus | |||
| Bonelli, 1813 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
dzierowate | ||
| Plemię | |||
| Podplemię |
Licinina | ||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Badister s.str. | ||
| Gatunek |
dreptacz okazały | ||
| Synonimy | |||
| |||
Dreptacz okazały[1] (Badister unipustulatus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Azorów po Syberię i Azję Środkową. Zasiedla pobrzeża wód.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1813 roku na podstawie okazów z Włoch przez Franco Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l'Académie Impériale des Sciences, Littérature et Beaux-Arts de Turin: Sciences Physiques et Mathématiques”[2].
Morfologia
Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 6,1[3] do 8,7 mm[4].
Głowa jest czarna, niemal tak szeroka jak przedplecze i od 1,3 do 1,7 raza od niego dłuższa. Warga górna jest na przedniej krawędzi ostro, V-kształtnie wycięta[4]. Aparat gębowy ma prawą żuwaczkę wykrojoną na krawędzi zewnętrzno-grzbietowej, lewą zaś niezmodyfikowaną[4][5]. Głaszczki są czerwonobrązowe z przyczernionymi szczytami członów drugiego i trzeciego. Ostatni człon głaszczków szczękowych jest spiczasty[4]. Czułki są czerwonobrązowe z brązowymi i na szczytach zaczernionymi członami od drugiego do czwartego, a czasem także z zaczernionym szczytem członu pierwszego[4][1].
Przedplecze jest żółtoczerwone, żółtobrązowe, czerwone lub czerwonobrązowe[4][5][1], wyraźnie silniej zwężone ku tyłowi niż ku przodowi[4]. Tarczka jest czerwonobrązowa[4], niewiele ciemniejsza od tła pokryw[1]. Pokrywy u samic są wyraźnie szersze niż u samców[3]. U obu płci mają tło żółtoczerwone, żółtobrązowe lub czerwone z czarnym wzorem[4][5][1], typowo w postaci pary półksiężycowatych plam, czasem jednak rozbitych na dwie lub trzy pary kropek, niekiedy z zaczernieniem okolicy tarczki. Międzyrzędy są gładkie. Powierzchnie pokryw mają po jednym chetoporze (punkcie szczecinkowym) przytarczkowym i po dwa (rzadko trzy) chetopory dyskalne[4]. Irydyzacja powierzchni pokryw jest silna, a ich mikrorzeźba drobna – na 10 μm długości mieści się cztery do pięciu cienkich rysek poprzecznych o konturach rozmytych nawet przy 150-krotnym powiększeniu[3]. Wierzchołkową krawędzią pokryw biegnie szereg krótkich, ale wyraźnych włosków[4]. Skrzydła tylnej pary są w pełni wykształcone[4]. Episternity śródtułowia są żółtoczerwone do czerwonych[4][5], natomiast barwa zapiersia i odwłoka jest czarna[4]. Odnóża są pomarańczowe; u samca przednia ich para ma rozszerzone człony stóp od pierwszego do trzeciego[3].
Genitalia samca mają edeagus o szerokim, owalnym, dość niesymetrycznym pierścieniu z krótkim i na prawo skrzywionym szczytem, trójkątnej paramerze prawej z lekko zaokrąglonym brzegiem dosiebnym, a także szerokiej paramerze lewej z wyraźnym wcięciem u nasady szeroko zaokrąglonej krawędzi proksymalnej i lekko wypukłą krawędzią wierzchołkową. Płat środkowy (prącie) jest wyraźnie w widoku brzusznym niesymetryczny, na spodzie części wierzchołkowej z rozdętym guzkiem. Genitalia samicy mają krótką, szeroką, czapeczkowatą torebkę kopulacyjną i długą, C-kształtną spermatekę ze spiralnie skręconą w lewo częścią odsiebną. Tylne części laterotergitów są nieco wyciągnięte, dzwonkowate i mocno zesklerotyzowane. Wszystkie szczecinki na szczytowych krawędziach spodu laterotergitów skierowane są ku przodowi, mniej lub bardziej prostopadle do owych krawędzi. Pierwszy gonokoksyt ma kształt trójkątny, lejkowaty i pozbawiony jest punktowania, drugi zaś jest wydłużony, lekko zakrzywiony, o zaostrzonej na szczycie blaszce i lekko zakrzwuionej grzbietowo-środkowej szczecince szablastej[3].
Ekologia i występowanie
Owad rozmieszczony na nizinach[4]. Zasiedla wilgotne, zarośnięte pobrzeża wód oraz zacienione mokradła, najchętniej brzegi małych zbiorników śródleśnych[4][6].
Gatunek palearktyczny[4] o euro-syberyjsko-środkowoazjatyckim rozsiedleniu[3]. W Europie znany jest z Azorów, Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji. W Azji podawany jest z zachodniosyberyjskiej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Kazachstanu i Uzbekistanu[7][8].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Badister unipustulatus – Dreptacz okazały. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Fr.-A. Bonelli, Observations entomologiques. Deuxième partie, „Mémoires de l'Académie Impériale des Sciences, Littérature et Beaux-Arts de Turin: Sciences Physiques et Mathématiques”, 20, 1813, s. 433–484.
- 1 2 3 4 5 6 Vytautas Tamutis, Maksims Balalaikins, Arvīds Barševskis, Romas Ferenca. Comparative Morphology and Morphometry of Badister (s. str) Species (Coleoptera: Carabidae), Occur in Baltic States, with Notes on Their Distribution in Local Fauna. „Journal of the Entomological Research Society”. 20 (1), s. 21-51, 2018.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-40, 374-382.
- 1 2 3 4 Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 409-418.
- ↑ Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ M. Baehr, Licinini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 440-441, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Badister (Badister) unipustulatus Bonelli, 1813 in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2024-02-13].