Bazyli Iwanuszka

Bazyli Iwanuszka

por. Bazyli Iwanuszka
porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia	14 lutego 1889 Załanów
Data i miejsce śmierci	13 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1908–1931 1939-1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	7 pułk ułanów (c. i k.) Wojskowa Stacja Zborna Koni w Wieliczce Garnizonowy Urząd Gospodarczy w Krakowie Okręgowy Zakład Gospodarczy Nr X 4 pułk piechoty Leg. 14 pułk piechoty
Stanowiska	podoficer rachunkowy i prowiantowy dowódca kompanii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia

Bazyli Iwanuszka (ur. 14 lutego 1889^[a][1] w Załanowie, województwo lwowskie, zm. 13 kwietnia 1940 w Katyniu) – porucznik piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodzony w Załanowie, w powiecie rohatyńskim – syn Stefana i Anny z Korytków (rolników). W roku 1905 ukończył, z wynikiem dobrym, piątą klasę gimnazjum w Tarnopolu^[1]. W dniu 10 stycznia 1908 r. został powołany jako ochotnik do armii austro węgierskiej. Od 16 stycznia 1908 r. do 1 listopada 1918 r. służył w 7 pułku ułanów, w którego szeregach uczestniczył w I wojnie światowej, walcząc z wojskami carskimi. Awansowany do rangi sierżanta z dniem 10 października 1911 roku^[2]. W początkach listopada 1918 wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego, w którym piastował stanowiska podoficera rachunkowego i prowiantowego^[3] . Od 2 listopada 1918 r. do 20 sierpnia 1919 r. pełnił służbę w Wojskowej Stacji Zbornej Koni w Wieliczce, następnie (od 21 sierpnia 1919 r.) służył w Garnizonowym Urzędzie Gospodarczym w Krakowie (z siedzibą w Podgórzu-Wiśle). W dniu 27 października 1919 r. dowódca krakowskiego Garnizonowego Urzędu Gospodarczego, podając Bazylego Iwanuszkę do awansu na sierżanta sztabowego, wystawił mu następującą opinię: „Wymieniony podoficer wyszczególnia się wyjątkową pilnością, gorliwością i sumiennością, jest obeznany ze służbą frontową jako też kancelaryjną, wobec czego zasługuje na wszelkie względy”^[4].

Z dniem 1 marca 1924 roku Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski przemianował urzędnika wojskowego XI rangi (w początkowym okresie stosowano nazewnictwo: urzędnik wojskowy w randze podporucznika) Bazylego Iwanuszkę z Okręgowego Zakładu Gospodarczego nr X na porucznika, w korpusie oficerów administracji – Dziale Gospodarczym, ze starszeństwem z dnia 1 grudnia 1920 roku i 55. lokatą^[5]. W tym okresie przebywał na odkomenderowaniu w Komisji Gospodarczej Szpitala Rejonowego w Kielcach. W drugiej połowie 1924 roku pozostawał nadal etatowym oficerem Okręgowego Zakładu Gospodarczego nr X^[6]. Zajmował wówczas 52. lokatę wśród poruczników administracji Działu Gospodarczego w swoim starszeństwie^[7]. W październiku 1924 r. ogłoszono jego przydzielenie (bez prawa do należności za przesiedlenie i odkomenderowanie) do oddziału macierzystego (O.Z.G. Nr X) jako oficera nadliczbowego, z jednoczesnym odkomenderowaniem z Komisji Gospodarczej Szpitala Rejonowego w Kielcach do 4 pułku piechoty Legionów - celem przeszkolenia^[8].

Z dniem 7 stycznia 1925 r. został odkomenderowany (jako oficer O.Z.G. nr 10) na IX-ty pięciomiesięczny Kurs Doszkolenia Młodszych Oficerów Piechoty w Chełmnie (pozostawał wówczas porucznikiem korpusu oficerów administracji - Działu Gospodarczego)^[9]. W dniu 13 października 1926 r. ogłoszono przeniesienie Bazylego Iwanuszki z korpusu oficerów administracji (Działu Gospodarczego), pozostającego wówczas nadetatowym oficerem kadry oficerów służby intendentury, do korpusu oficerów piechoty - z równoczesnym wcieleniem do 14 pułku piechoty w stopniu porucznika, z lokatą 37,2 i starszeństwem od dnia 1 grudnia 1920 roku^[10].

W roku 1928 jako porucznik korpusu oficerów piechoty pełnił nadal służbę we włocławskim 14 pułku piechoty^[11]. W tym czasie zajmował 36. lokatę wśród poruczników piechoty w swoim starszeństwie^[12], a w roku 1930 była to już 28. lokata w starszeństwie (701. lokata łączna wśród poruczników piechoty)^[13]. W dniu 5 marca 1930 r. odnotowany został na stanowisku oficera materiałowego pułku, a na dzień 16 września 1930 r. piastował funkcję dowódcy 4 kompanii strzeleckiej w II batalionie 14 pułku piechoty^[14].

Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych marszałka Józefa Piłsudskiego (opublikowanym w dniu 20 września 1930 r.) ogłoszono jego zwolnienie (w korpusie oficerów piechoty) z zajmowanego stanowiska, z pozostawieniem bez przynależności służbowej i równoczesnym oddaniem do dyspozycji właściwego dowódcy Okręgu Korpusu^[15]. W stan spoczynku został przeniesiony z dniem 31 marca 1931 roku^[16].

W roku 1934 jako porucznik stanu spoczynku zajmował 9. lokatę w swoim starszeństwie w korpusie oficerów piechoty (starszeństwo z dnia 1 grudnia 1920 r.)^[17]. Znajdował się wówczas w ewidencji PKU Tarnowskie Góry i przynależał do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V (przewidziany był do użycia w czasie wojny)^[18].

Po agresji ZSRR na Polskę w bliżej nieznanych okolicznościach dostał się do sowieckiej niewoli, w której przetrzymywany był w obozie kozielskim. Wiosną 1940 r. został zamordowany w Katyniu.

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 r. awansował go pośmiertnie do stopnia kapitana^[19] . Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 r. w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Bazyli Iwanuszka zawarł związek małżeński z Bronisławą z Całusów, ich małżeństwo pozostało bezdzietne^[3] . Był wyznania greckokatolickiego, w mowie i piśmie władał językami: polskim, rosyjskim i niemieckim^[1].

• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[20]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[20]
• Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 r. – 1 stycznia 1986 r. (pośmiertnie)^[21]

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
• kampania wrześniowa

• Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
• Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2018-05-19].
• Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2018-05-19].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 10, październik 1930 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2018-05-19].
• Rocznik oficerski rezerw 1934. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1934. [dostęp 2018-05-19].
• Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie – decyzja nie ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON. Portal Policja.pl – Katyń – lista osób zamordowanych mianowanych pośmiertnie na wyższe stopnie, poz. 2898. [dostęp 2018-05-19].
• Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej.. Muzeum Wojska Polskiego. [dostęp 2018-05-19].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2018-05-19].
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Zarządzenie Ministra Spraw Wojskowych Nr 1/86 z 1 stycznia 1986 r.. [dostęp 2022-06-22].
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.