Bekas syberyjski

Bekas syberyjski
Gallinago stenura[1]
(Bonaparte, 1831)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

bekasowce

Parvordo

Scolopacida

Nadrodzina

Scolopacoidea

Rodzina

bekasowate

Podrodzina

słonki

Plemię

Scolopacini

Rodzaj

Gallinago

Gatunek

bekas syberyjski

Synonimy
  • Scolopax stenura Bonaparte, 1831
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Bekas syberyjski[3] (Gallinago stenura) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka z rodziny bekasowatych (Scolopacidae), podrodziny słonek (Scolopacinae). Tereny lęgowe położone są w północno-środkowej i wschodniej Rosji oraz w Azji Środkowej, od Uralu na zachodzie po Morze Ochockie na wschodzie, do szerokości około 70°N na północy i między 58°N i 60°N na południu. Zimowiska ciągną się na obszarze Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Gatunek nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Lucjan Bonaparte w 1831. Holotyp pochodził z Małych Wysp Sundajskich. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Scolopax stenura[4].

Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza bekasa syberyjskiego w rodzaju Gallinago. Nie wyróżnia podgatunków[5], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[6].

Morfologia

Długość ciała wynosi 25–27 cm[6][7], masa ciała – 84–182 g[8]. W poniższej tabeli przedstawiono wymiary szczegółowe podane w milimetrach; dotyczą ptaków obojga płci[8].

Wartość n
Długość skrzydła 130–143 91
Długość dzioba 54–70 85
Długość ogona 43–50 50

Bekasy syberyjskie są podobne do kszyków (Gallinago gallinago), jednak możliwe do odróżnienia w terenie dzięki pewnym cechom w upierzeniu[7][9]. Bardzo podobne są do bekasów japońskich (G. hardwickii)[6], których zasięg gniazdowania nie pokrywa się z tym bekasów syberyjskich[9], i bekasów leśnych (G. megala)[6][9][8], które w części zasięgu gniazdowania współwystępują z syberyjskimi[8][9]. Prawdopodobnie w terenie są one niemożliwe do odróżnienia. W literaturze opisywano sposoby na identyfikację tych bekasów, jednak przypisywano zbyt duże znaczenie cechom mało istotnym oraz podatnym na błędną ocenę przez subiektywne wrażenia obserwatora oraz warunki obserwacji[8].

Bekasy syberyjskie są średniej wielkości przedstawicielami rodzaju ze stosunkowo krótkimi dziobami[9][7][6]. Grzbiet u obserwowanego na ziemi ptaka jest brązowy z mocno zaznaczonym plamkowaniem i prążkowaniem. Dolne barkówki mają białawe brzegi przy końcach. Kremowe linie na wierzchu ciała słabiej widoczne niż u kszyków[7]. Lotki I i II rzędu brązowe. Lotki II-rzędowe i najbardziej wewnętrzne I-rzędowe mają bardzo wąskie szarawe krawędzie przy końcach[9]. Pokrywy I rzędu z wąskimi, jasnymi końcami. Tylna krawędź biała, lecz wąska i rozmyta, nie wyraźna jak u kszyka. Małe i średnie pokrywy, brązowo prążkowane, tworzą widoczne na rozłożonym skrzydle jasne pole. Od spodu skrzydła ciemne[7]. Boki ciała jednolicie poprzecznie prążkowane. Ogon stosunkowo krótki[7], złożony z 24–28 sterówek (przeważnie 26). Jest to istotna cecha pozwalająca odróżnić bekasy syberyjskie od leśnych, u których ogon składa się z 18 do 26 sterówek, przeważnie 20. Ponadto u bekasów syberyjskich przeważnie 8, a ogółem 6–9 zewnętrznych par sterówek ma niecałe 2 mm szerokości. U bekasów leśnych tak zmodyfikowana jest tylko jedna zewnętrzna para[8]. Barwa dzioba u nasady szarozielona, na końcu ciemnobrązowa. Tęczówka ciemnobrązowa. Nogi szarozielone lub brązowozielone[9].

Zasięg występowania

Zasięg gniazdowania

Bekasy syberyjskie gniazdują na terenie północno-środkowej i wschodniej Rosji[6] oraz w Azji Środkowej (część Kazachstanu i Mongolii)[10][11][12]. Tereny lęgowe ciągną się przez Syberię i Zabajkale po Morze Ochockie[6].

Granice zasięgu gniazdowania nie są dobrze ustalone. Na zachodzie przechodzą przez północno-wschodnie regiony Uralu[13]. Najdalej wysunięte na północ tereny lęgowe sięgają południowych krańców tundry właściwej[13], blisko szerokości 70°N[8]. Obejmują między innymi Jamał[10]. Potwierdzono też gniazdowanie na położonym na zachód od niego Półwyspie Jugorskim oraz u wybrzeża pobliskiej Zatoki Chajpudyrskiej[14]. W okolicach rzeki Jenisej bekasy syberyjskie gniazdują do szerokości 68°N[13]. Skrajnie północno-wschodnia część areału lęgowego obejmuje obszar od Półwyspu Czukockiego na zachód wzdłuż niego[10], w tym między innymi deltę Leny[15], Indygirki (na szerokości 71°N; obserwowano aktywność lęgową, ale nie same gniazda, jaja lub młode[16]), Kołymy[10] (do szerokości 68°4’N[13]) i deltę Czaun[16], i dalej na południe przez zachodni rejon anadyrski[13] po południowy Amur oraz zachodnie wybrzeże Morza Ochockiego (na Kamczatce bekasy syberyjskie nie występują)[10].

Południowe granice zasięgu gniazdowania przebiegają w przybliżeniu między równoleżnikami 58°N i 60°N. Na terenach górskich bekasy syberyjskie występują też dalej na południe[13]. W Kazachstanie gniazdują w górnym biegu Białej Uby i Czarnej Uby, na jeziorach w regionie miasta Ridder oraz na Markaköl[11]. W Mongolii tereny lęgowe bekasów syberyjskich leżą między Tannu-Oła a Bajkałem[10], między innymi przy jeziorze Chubsuguł[17].

Zasięg zimowisk

Zimowiska w części kontynentalnej ciągną się od Omanu[8] oraz subkontynentu indyjskiego, włącznie z Pakistanem[9] i Malediwami, na wschód po Półwysep Indochiński, Tajwan i południowo-wschodnie Chiny[6] (Guangdong, Fujian, Hajnan, Hongkong[18]). Dalej na południe usytuowane są na Filipinach[6], Celebesie[9] i zachodnich Małych Wyspach Sundajskich. Nieregularnie w niewielkich liczbach bekasy syberyjskie pojawiają się w Arabii Saudyjskiej, wschodniej Afryce, na Aldabrze i w północno-zachodniej Australii[6].

Ekologia i zachowanie

Północna granica zasięgu gniazdowania bekasów syberyjskich sięga do południowej granicy tundry właściwej i obejmuje niemal całą zalesioną część Syberii. Przebiega między innymi przez Jamał; na zdjęciu mokradła w tamtejszej tajdze

Bekasy syberyjskie w okresie lęgowym i poza nim występują w nieco suchszych środowiskach niż kszyki (Gallinago gallinago)[6][9]. W granicach ich areału lęgowego znajduje się niemal cała zalesiona część Syberii[19]. Gniazdują na śródleśnych mokradłach[6], terasach zalewowych (między innymi porośniętych brzozami, modrzewiami i świerkami)[20], wilgotnych łąkach i w tundrze krzewinkowej ze skupiskami brzozy karłowatej (Betula nana). Na terenach lęgowych ogółem odnotowywane były do 2500 m n.p.m.[6], do linii drzew[6][19], w Kazachstanie – między 800 a 2000 m n.p.m.[11] Informacje o gniazdowaniu na torfowiskach i trawiastych mokradłach[19] mogą być błędne i dotyczyć kszyków[6]. Poza sezonem lęgowym przebywają na różnych obszarach podmokłych – między innymi na podmokłych łąkach, polach ryżowych, bagnach[6][19]. W Nepalu podczas przelotów i zimą były odnotowywane do 1370 m n.p.m.[21]

Bekasy syberyjskie są aktywne o zmierzchu i nocą, a jeśli nie są niepokojone również za dnia. Żywią się owadami i ich larwami, mięczakami, dżdżownicami, czasami zjadają również skorupiaki, nasiona i inny pokarm roślinny[6].

Lęgi

Bekasy syberyjskie prawdopodobnie są monogamiczne. Wyprowadzają jeden lęg w roku. Okres składania jaj trwa od końca maja do połowy czerwca[6]. W Kazachstanie bekasy syberyjskie przybywają na swoje tereny lęgowe od końca marca do maja[11]. Na Jamale, w Tundrze Małoziemelskiej i Bolszeziemielskiej do miejsc gniazdowania docierają w czerwcu[20].

Zagęszczenie gniazdujących ptaków jest bardzo zmienne; lokalnie sięga do 0,34 osobnika na hektar, zwłaszcza na przecinkach leśnych. Gniazdo ma formę płytkiego zagłębienia w ziemi wyściełanego roślinnością. Z reguły jest dobrze ukryte w gęstym podszycie. Zniesienie liczy cztery jaja, niekiedy trzy, które składane są w odstępach jednej doby. Inkubacja trwa około 20 dni. Podział obowiązków między obydwoje rodziców – zarówno podczas wysiadywania jaj, jak i opieki nad potomstwem – nie jest jasny. Młode stają się samodzielne w wieku około dwóch miesięcy[6].

Status zagrożenia

IUCN uznaje bekasa syberyjskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). BirdLife International nie określa trendu liczebności populacji, który jest trudny do ustalenia ze względu na brak wystarczających danych o wpływie przekształcania środowiska na populację bekasów syberyjskich[22]. Niektóre działania człowieka na terenach leśnych, w szczególności tworzenie przecinek, prowadzą do wzrostu liczebności i poszerzania zasięgu gniazdowania[6].

Przypisy

  1. ↑ Gallinago stenura, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Gallinago stenura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Scolopacini Nitzsch, 1820 (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-30].
  4. ↑ „Annali Di Storia Naturale”, 4, 1831, 335−336.
  5. ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-01-30].
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Jan Van Gils, Popko Wiersma & Guy M. Kirwan: Pin-tailed Snipe (Gallinago stenura). [w:] J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.). Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-10-09].
  7. 1 2 3 4 5 6 Lars Svensson, Przewodnik Collinsa. Ptaki, wyd. II, Warszawa: Multico, 2017, s. 162, ISBN 978-83-7763-406-6.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 Leader, P.J. & Carey, G.J., Identification of Pintail Snipe and Swinhoe's Snipe, „British Birds”, 96, 2003, s. 178–198 [zarchiwizowane z adresu 2020-10-18].
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Marchant, Tony Prater & Peter Hayman: Shorebirds. Christopher Helm, 1986, s. 350−351. ISBN 978-1-4081-3515-0.
  10. 1 2 3 4 5 6 Gallinago stenura – Pin-tailed Snipe, [w:] Species Profile and Threats Database [online], Australian Government | Department of Agriculture, Water and the Environment [dostęp 2020-10-11].
  11. 1 2 3 4 Gavrilov E.I., Gavrilov A.E., The Birds of Kazakhstan, Ałmaty 2005, s. 63.
  12. ↑ Pin-tailed Snipe Gallinago stenura) (Bonaparte, 1831) [online], Birds.kz. Kazakhstan birdwatching community [zarchiwizowane z adresu 2022-07-05].
  13. 1 2 3 4 5 6 G.P. ''et al''. Diemientew, Птицы Советского Союза, t. 3. Кулики - Пастушки, Советская наука, 1951, s. 339–343.
  14. ↑ Vladimir V. Morozov, The distribution of breeding waders in the extreme north-east of European tundra, [w:] Migration and international conservation of waders | Abstract of talks | Conference of the Wader Study Group in Odessa, 13 – 17 April 1992, „Wader Study Group Bulletin”, 65, 1992, s. 22–23.
  15. ↑ Gilg i inni, Birds and mammals of the Lena Delta Nature Reserve, Siberia, „Arctic”, 53, 2000, s. 118-133, DOI: 10.14430/arctic842.
  16. 1 2 Pearce i inni, Birds of the Indigirka River Delta, Russia: Historical and Biogeographic Comparisons, „ARCTIC”, 51, 1998, DOI: 10.14430/arctic1079.
  17. ↑ N.G. Skryabin & I.I. Toopitsyn, Waders of the Khubsugul Lake, Mongolia, [w:] Migration and international conservation of waders | Abstract of talks | Conference of the Wader Study Group in Odessa, 13 – 17 April 1992, „Wader Study Group Bulletin”, 65, 1992, s. 24.
  18. ↑ MacKinnon, J. & Phillipps, K., A Field Guide to the Birds of China, Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 151–152, ISBN 0-19-854940-7 (ang.).
  19. 1 2 3 4 P.A. Johnsgard, The plovers, sandpipers and snipes of the world, Lincoln (USA) i Londyn: University of Nebraska Press, 1981, s. 424–426, ISBN 0-8032-2553-9.
  20. 1 2 Mineev, Yu.N. & Mineev, Oleg, Распространение азиатского бекаса (Gallinago stenuraa) в восточноевропейских тундрах [The distribution of the pintail snipe (Gallinago stenura) in the northeastern European tundra], „Зоологический журнал”, 86, 2007, s. 1486–1489.
  21. ↑ Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp & Hem Sagar Baral, Birds of Nepal: Revised Edition [online], 2016, s. 134.
  22. ↑ Species factsheet: Pin-tailed Snipe Gallinago stenura [online], BirdLife International [dostęp 2025-01-30].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.