Berta Weissberger

Berta Weissberger
(obecnie Betty Lauer)
Data i miejsce urodzenia

1 marca 1925
Zabrze

Zawód, zajęcie

autorka wspomnień

Berta Weissberger, po wojnie Berta Lauer lub też Betty Lauer (ur. 1 marca 1925 w Zabrzu)[1] – amerykańsko-żydowska autorka wspomnień z czasów II wojny światowej, asystentka Sylwestra Brauna oraz autorka zdjęć z powstania warszawskiego.

Życiorys

Fragment wystawy Sylwester "Kris' Braun - fotograf od powstania w Muzeum Warszawy poświęcony Bercie Weissberger, wrzesień 2024.

Była córką Oskara (1893–1976) i Ilony (1900–1995) Weissberger. Miała siostrę, Ewę[1] (ur. 1921). Ojciec miał sklep z ubraniami męskimi, a matka była dentystką[2]. Berta Weissberger urodziła się w Zabrzu (wówczas niemiecki Hindeburg), 1 marca 1925[1] (choć niekiedy pojawiają się także informacje, że urodziła się 1 marca 1923[2] lub w 1926 roku[3]). Wychowała się w rodzinie niemiecko-żydowsko-węgierskiej, ale miała także polskie korzenie oraz rodzinę w Polsce[4].

Od 1933 jej rodzice starali się o wyjazd z Niemiec, a w 1938 jej ojciec wyjechał do USA, gdzie starał się ściągnąć rodzinę. W tym samym roku w ramach Polenaktion[2] została wraz z matką deportowana na granicę niemiecko-polską z zakazem powrotu do III Rzeszy[4]. Po wysiedleniu, mieszkała u brata swojej matki w Sosnowcu, potem u krewnych Chorzowie, a następnie w Krakowie[2].

Okupacja niemiecka

W trakcie okupacji niemieckiej początkowo przebywała u rodziców swojej matki w Bochni. Następnie wraz z matką i siostrą, wyjechała do Krosna, do siostry swojej matki, Reginy, która mieszkała tam sama z 8-letnim synem. W Krośnie przebywały wraz z matką do likwidacji tamtejszego getta[2]. W tym czasie jej starsza siostra Ewa Weissberger została rozstrzelana[3] lub wywieziona obozu zagłady[2].

Z Krosna uciekły na zachód do Szczucina i próbowały dojechać do Tarnowa. Ostatecznie znalazły się w Krakowie, gdzie Berta Weissberger podjęła pracę jako opiekunka w rodzinie SS-mana[3]. W tym czasie posługiwała się fałszywymi dokumentami wystawionymi na nazwisko Krystyna Żółkoś[5]. W związku z zagrożeniem dekonspiracją, w listopadzie uciekła wraz z matką do Warszawy[3]. W Warszawie pracowała w szwalni przy ul. Mazowieckiej 5[5][3]. W 1943 poznała fotografa Sylwestra Brauna[5].

Po wybuchu powstania warszawskiego przez pierwsze dni ukrywała się wraz z matką jako cywil w jednym ze schronów/piwnic[5]. Następnie została zaangażowana przez Sylwestra Brauna, który był wówczas fotoreporterem działającym dla Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej w ramach Referatu Fotograficznego, na jego asystentkę[6]. W tym czasie Berta Weissberger również wykonywała zdjęcia[5], a także została utrwalona na kilku zdjęciach wykonanych w trakcie powstania przez Brauna[7]. Przed upadkiem powstania warszawskiego Braun i Weissberger ukryli aparaty fotograficzne i wszystkie negatywy w dwóch słojach typu wek w piwnicy budynku przy ul. Marszałkowskiej 53[5] i wydobyli je w lutym 1945 roku[3].

Okres powojenny

Po wyzwoleniu zorganizowali studio fotograficzne w Świętochłowicach[5]. W czerwcu 1946 roku Weissberger i Braun uciekli do Szwecji, ukryci pod pokładem statku transportującego węgiel. Ze Szwecji[3] Weissberger wyjechała do USA, gdzie poślubiła prawnika Lawrence’a Lauera, pochodzącego z polsko-żydowskiej rodziny[5]. Pobrali się w 1949[1].

W 2014 ukazała się jej książka wspomnieniowa pt. Hiding in Plain Sight: The Incredible True Story of a German-Jewish Teenager's Struggle to Survive in Nazi-occupied Poland[2][5][3].

W 2023 roku Piotr Głogowski z Muzeum Warszawy[3] ustalił, że Berta Weissberger współpracowała z Sylwestrem Braunem w trakcie powstania warszawskiego i była autorką niektórych z przypisywanych mu dotychczas zdjęć, przechowywanych w zbiorach Muzeum Warszawy. W czerwcu 2024 odwiedziła Polskę i przekazała do Muzeum Warszawy odbitki zdjęć, które wykonała z Sylwestrem Braunem (on wcześniej przekazał Muzeum Warszawy negatywy)[5].

Wybrana bibliografia autorska

  • Hiding in Plain Sight: The Incredible True Story of a German-Jewish Teenager's Struggle to Survive in Nazi-occupied Poland (Smith and Kraus, Hanover, 2004, ISBN:1-57525-249-6)

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Betty Weissberger Lauer papers. collections.ushmm.org. [dostęp 2024-08-04]. (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Imię: Berta Nazwisko: Lauer. getto.pl. [dostęp 2024-08-04]. (pol.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Weronika Waldon: Imię: Berta Nazwisko: Lauer. wiadomosci.onet.pl. [dostęp 2024-08-04]. (pol.).
  4. 1 2 "Fotograf od powstania" i przemilczana asystentka. tvn24.pl. [dostęp 2024-08-04]. (pol.).
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Basia Czyżewska: Berta Weissberger, zapomniana fotografka Powstania Warszawskiego, towarzyszyła słynnemu Sylwestrowi „Kris” Braunowi. vogue.pl. [dostęp 2024-08-04]. (pol.).
  6. ↑ Kinga Dawidowicz: Sylwester Braun: fotograf wojennej Warszawy. tygodnikpowszechny.pl. [dostęp 2024-08-04]. (pol.).
  7. ↑ Piotr Głogowski i inni red., Sylwester "Kris" Braun: fotograf od powstania = a photographer of the uprising, Warszawa: Muzeum Warszawy, 2024, s. 21, ISBN 978-83-971849-4-7 [dostęp 2024-09-04].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.