Beta Cephei

Beta Cephei (β Cep, Alfirk) – gwiazda w gwiazdozbiorze Cefeusza, odległa od Słońca o około 685 lat świetlnych.

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alfirk, wywodzi się od arabskiego ‏ الفرق‎ al-Firq. Jej znaczenie jest niepewne: może oznaczać po prostu „dwie gwiazdy” i odnosić się do tej gwiazdy i jaśniejszego Alderamina, ale może także oznaczać „stado owiec”^[2]. Bywa do niej także odnoszona nazwa Ficares, wywodząca się od zniekształconej przez Arabów greckiej nazwy konstelacji^[3]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna zatwierdziła użycie nazwy Alfirk dla określenia tej gwiazdy^[4].

Alfirk jest błękitną gwiazdą ciągu głównego należącą do typu widmowego B, czasem klasyfikowaną jako podolbrzym lub nawet olbrzym. Jej jasność jest około 23 tysiące razy większa niż jasność Słońca, a jej masa to 13,5 M_☉. Temperatura powierzchni sięga 26 900 K. Ta jasna, gorąca i masywna gwiazda wciąż jeszcze nie zakończyła trwającego 11 milionów lat okresu syntezy wodoru w hel w jądrze^[2].

Alfirk jest prototypem gwiazd zmiennych typu Beta Cephei. Jego jasność zmienia się o kilka setnych magnitudo w kilku okresach, z których główny trwa tylko 4,57 h i zmienia jasność gwiazdy z 3,16 do 3,27^m i z powrotem. Mniejsze zmiany występują z okresami 4,72, 4,46, 4,43, 4,88 i 4,30 h i wiążą się z pulsacjami gwiazdy^[2].

Główny składnik układu (β Cep Aa) ma towarzysza, gwiazdę β Cep Ab o wielkości obserwowanej 6,60^m, odległą o 0,2 sekundy kątowej^[5]. To także jest gwiazda typu widmowego B, charakteryzująca się emisją z dysku materii wokół gwiazdy, którego istnienie wiąże się z bardzo szybkim obrotem wokół osi (230 km/s). Gwiazdy okrążają wspólny środek masy co 90 lat, w przestrzeni dzieli je odległość 50 au^[2]. Trzeci komponent układu, β Cep B, jest odległy o 14,1″ od centralnej pary i ma wielkość obserwowaną 8,63^m[5]. Jest to gwiazda typu widmowego A, oddalona od głównych gwiazd o co najmniej 3000 au; na jeden obieg potrzebuje co najmniej 40 tysięcy lat^[2].

Główny składnik układu jest prawdopodobnie zbyt masywny, by skończyć życie jako biały karzeł; raczej eksploduje on jako supernowa, rozrywając układ i uwalniając towarzyszy^[2].

• Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Cefeusza
• Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach