Biskupi chełmińscy
Biskupi chełmińscy – biskupi diecezjalni i biskupi pomocniczy diecezji chełmińskiej.
Diecezja chełmińska, założona w 1243, a następnie powiększona o archidiakonat pomorski w 1821, istniała w swojej niezmienionej formie do 1992. Wtedy to papież Jan Paweł II po utworzeniu diecezji toruńskiej z jej południowych rubieży i przekazaniu terenów nadmorskich do archidiecezji gdańskiej (jej podstawowe terytorium w ramach Wolnego Miasta Gdańska wydzielono również z diecezji chełmińskiej w 1925) zmienił ostatecznie jej nazwę z chełmińskiej na pelplińską.
Od XIII do XVIII wieku siedzibą biskupów chełmińskich był zamek w Lubawie. U schyłku XVIII w., po I rozbiorze i konfiskacie dóbr biskupich i kapitulnych siedziba ordynariusza została przeniesiona do Chełmży. W 1821 bullą De salute animarum teren diecezji został znacznie poszerzony, a siedzibą biskupów od 1824 został Pelplin.
Biskupi
Biskupi diecezjalni
| Okres pełnienia funkcji | Imię i nazwisko | Wizerunek | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1245–1263 | Heidenryk | ||
| 1264–1274 | Fryderyk von Hausen |  |
|
| 1275–1291 | Werner | ||
| 1292–1301 | Henryk | ||
| 1303–1311 | Herman | po jego śmierci nastała dziewięcioletnia sediswakancja | |
| 1319–1323 | Mikołaj Afri | ||
| 1323–1349 | Otton | ||
| 1349–1359 | Jakub | ||
| 1359–1363 | Jan Schadland |  |
następnie biskup diecezjalny Hildesheim, późniejszy biskup diecezjalny Wormacji i biskup diecezjalny Augsburga |
| 1363–1385 | Wikbold Dobilstein | ||
| 1385–1390 | Reinhard von Sayn | ||
| 1390–1398 | Mikołaj Schieffenburg | następnie biskup diecezjalny kamieński | |
| 1398–1402 | Jan Kropidło |  |
następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski |
| 1402–1416 | Arnold Stapil | ||
| 1416–1457 | Jan Marienau | ||
| 1457–1479 | Wincenty Kiełbasa | ||
| 1480–1495 | Stefan z Niborka | ||
| 1496–1507 | Mikołaj Chrapicki | ||
| 1508–1530 | Jan Konopacki | ||
| 1530–1538 | Jan Dantyszek | _(cropped).jpg) |
następnie biskup diecezjalny warmiński |
| 1538–1549 | Tiedemann Giese |  |
następnie biskup diecezjalny warmiński |
| 1549–1551 | Stanisław Hozjusz |  |
następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy wielki penitencjarz, kardynał |
| 1551–1562 | Jan Lubodzieski | ||
| 1562–1571 | Stanisław Żelisławski | ||
| 1574–1595 | Piotr Kostka | ||
| 1595–1600 | Piotr Tylicki |  |
następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy biskup diecezjalny kujawsko-pomorski i biskup diecezjalny krakowski |
| 1600–1610 | Wawrzyniec Gembicki |  |
następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy |
| 1611–1613 | Maciej Konopacki | ||
| 1614–1624 | Jan Kuczborski | ||
| 1624–1635 | Jakub Zadzik |  |
następnie biskup diecezjalny krakowski |
| 1635–1639 | Jan Lipski |  |
następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy |
| 1639–1646 | Kasper Działyński | ||
| 1646–1652 | Andrzej Leszczyński |  |
następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy |
| 1653–1655 | Jan Gembicki |  |
następnie biskup diecezjalny płocki, późniejszy biskup diecezjalny kujawsko-pomorski |
| 1656–1657 | Jan Leszczyński | wcześniej biskup kijowski, zmarł przed ingresem | |
| 1658–1661 | Adam Koss | ||
| 1662–1674 | Andrzej Olszowski |  |
następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy |
| 1676–1681 | Jan Małachowski |  |
następnie biskup diecezjalny krakowski |
| 1681–1693 | Kazimierz Jan z Bnina Opaliński | ||
| 1693–1694 | Kazimierz Jan Szczuka | ||
| 1699–1712 | Teodor Andrzej Potocki | _(cropped).jpg) |
następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy |
| 1719–1721 | Jan Kazimierz de Alten Bokum | ||
| 1723–1730 | Feliks Ignacy Kretkowski | ||
| 1731–1733 | Tomasz Franciszek Czapski | ||
| 1736–1739 | Adam Stanisław Grabowski |  |
następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski, późniejszy biskup diecezjalny warmiński |
| 1739–1746 | Andrzej Stanisław Załuski |  |
następnie biskup diecezjalny krakowski |
| 1747–1758 | Wojciech Stanisław Leski | ||
| 1759–1785 | Andrzej Ignacy Baier | ||
| 1785–1795 | Karol von Hohenzollern | następnie biskup diecezjalny warmiński | |
| 1795–1814 | Franciszek Ksawery Rydzyński | ||
| 1824–1832 | Ignacy Matthy | ||
| 1834–1856 | Anastazy Sedlag | ||
| 1857–1886 | Jan Nepomucen Marwicz | ||
| 1886–1898 | Leon Redner | ||
| 1899–1926 | Augustyn Rosentreter | ||
| 1926–1944 | Stanisław Okoniewski |  |
|
| Carl Maria Splett | administrator apostolski w latach 1939–1945 | ||
| Andrzej Wronka |  |
administrator apostolski w latach 1945–1946 | |
| 1946–1972 | Kazimierz Kowalski | ||
| 1973–1980 | Bernard Czapliński | ||
| 1981–1992 | Marian Przykucki |  |
następnie arcybiskup metropolita szczecińsko-kamieński |
Biskupi pomocniczy
| Okres pełnienia funkcji | Imię i nazwisko | Wizerunek | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1645–1652 | Piotr Jan Sokołowski | ||
| 1650–1659 | Jan Rakowski | ||
| 1659–1677 | Maciej Bystram | ||
| 1687–1700 | Tomasz Bogoria Skotnicki | ||
| 1703–1727 | Seweryn Szczuka | ||
| (1728) | Franciszek Ignacy Wysocki | nominat | |
| 1728–1749 | Maciej Aleksander Sołtyk | ||
| 1750–1784 | Fabian Franciszek Pląskowski | ||
| 1785–1806 | Iwo Onufry Rogowski | ||
| 1818–1831 | Jan Jerzy Wilkxycki | ||
| 1836–1848 | Jan Stanisław Kutowski | ||
| 1850–1854 | Stanisław Dekowski | ||
| 1856–1881 | Jerzy Jeschke | ||
| 1905–1906 | Jan Trepnau |  |
|
| 1907–1927 | Jakub Klunder |  |
|
| 1928–1942 | Konstantyn Dominik |  |
|
| 1948–1973 | Bernard Czapliński | następnie biskup diecezjalny chełmiński | |
| 1962–1995 | Zygfryd Kowalski | ||
| 1982–1985 | Edmund Piszcz | następnie administrator apostolski diecezji warmińskiej, późniejszy biskup diecezjalny warmiński (także arcybiskup metropolita) | |
| 1985–1987 | Henryk Muszyński |  |
następnie biskup diecezjalny włocławski, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski |
| 1986–1992 | Andrzej Śliwiński |  |
następnie biskup diecezjalny elbląski |
| 1988–1992 | Jan Bernard Szlaga |  |
następnie biskup diecezjalny pelpliński |
Bibliografia
- Frydrychowicz R., Die Culmer Weihbischöfe. Ein Beitrag zur Diözesangeschichte, Danzig 1905.