Bitwa pod Radziwiliszkami
| Wojna litewsko-bermontowska | |||
 Obraz Emilisa Jenerisa "Bitwa pod Radziwiliszkami", około 1920 | |||
| Czas |
21–22 Listopada 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
Zwycięstwo strony Litewskiej | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Bitwa pod Radziwiliszkami (lit. Radviliškio kautynės) – bitwa pomiędzy Litewskimi Siłami Zbrojnymi a Zachodnią Armią Ochotniczą, proniemiecką formacją wojskową dowodzoną przez Pawieła Bermondta-Avałowa niedaleko miasta Radziwiliszki w ramach litewskich wojen o niepodległość. Stoczona została 21–22 listopada 1919 i zakończyła się zdecydowaną porażką proniemieckiej formacji i jej późniejszym odwrotem z krajów bałtyckich[1][2].
Tło bitwy
Zachodnia Armia Ochotnicza, dowodzona przez kozaka Pawła Bermondta-Awalowa oraz generała Rudigera von der Goltza, poniosła już klęskę w Rydze z rąk armii łotewskiej. Rząd niemiecki nakazał armii ewakuację z krajów bałtyckich. W rezultacie Zachodnia Armia Ochotnicza zaczęła marsz na południe, atakując Litwę wzdłuż miast Birże, Jurbork, Linków, Rosienie, Szawle i Radziwiliszki (to ostatnie było ważnym miastem kolejowym). Po zwycięstwie Litwy nad siłami bolszewickimi na wschodzie do walki z siłami Bermondta-Awalowa można było skierować większą liczbę żołnierzy. Na dowódcę nowego frontu wyznaczono Kazysa Ladygę[3], który 20 listopada rozkazał 2. Pułkowi Piechoty Litewskiej rozpocząć atak na Radziwiliszki. Ponieważ spodziewano się odwrotu okupanta, nadchodzącą bitwę powierzono pierwszemu batalionowi, składającemu się głównie z młodych i niedoświadczonych żołnierzy[4][1].
Przebieg bitwy
21 listopada o 15:00 2 Pułk Piechoty rozpoczął atak w kierunku Szawli, a pierwszy batalion kontynuował atak[1]. Tego dnia padał obfity śnieg[5], więc szlak kontyngentowi wskazywał miejscowy litewski rolnik[6]. Na krótko zdobyto cmentarz, po czym wycofano się z powodu braku wsparcia[7]. Około 21:00 rozpoczął się kolejny atak, który nie powiódł się z powodu silnego oporu okupanta. Później dowódca Kazys Ladyga podjął decyzję o powołaniu rezerwy składającej się z trzeciego batalionu 1 Pułku Piechoty i części pierwszego batalionu. Nowa ofensywa rozpoczęła się 22 listopada o 7:00. Wsparcie artyleryjskie stłumiło ogień wroga, gdy małe części armii wdarły się do miasta i wycofały. Drugi batalion 2. pułku piechoty zajął dwór Radwiliszków[1]. Nowa ofensywa rozpoczęła się pięć godzin później, gdy różne kompanie piechoty otoczyły miasto, a najcięższe walki miały miejsce na ulicy Maironisa i przy lokalnym wiatraku, który służył jako fortyfikacja składająca się z karabinów maszynowych[8][9]. Następnie Zachodnia Armia Ochotnicza wycofała się z miasta. Reprezentujący Ententę francuski generał i delegat Henri Niessel zażądał wstrzymania walki z armią Bermondta, by mogła ewakuować się do Niemiec[2][10].
Po bitwie
W sumie zginęło 11 żołnierzy litewskich, a 30 zostało rannych. Z 800-osobowego kontyngentu żołnierzy Bermondta około 210 zginęło, 430 zostało rannych, a 131 zostało wziętych do niewoli[1][8]. Armia litewska zdobyła sprzęt wojenny, m.in. samoloty, bomby, amunicję, broń i artylerię, np. moździerze[11]. Zaskoczyło to litewskich żołnierzy, którzy nie widzieli tego typu broni na froncie bolszewickim[8]. Łupy przewieziono do Kowna pociągiem[1]. Bitwa oznaczała odwrót Bermondta i jego armii z Litwy i krajów bałtyckich jako całości. Armia wycofała się do Tylży, a sam Bermondt-Awałow uciekł do Niemiec przez Kłajpedę[12].
Upamiętnienie
W 1930 wybudowano pomnik ku czci dwóch młodych ochotników, którzy zginęli w walkach. W 1989 we wsi Vaiduliai, w okolicy wiatraka w Radziwiliszkach, dla upamiętnienia bitwy wybudowano park. W 1990 w miejscu bitwy pod Radwiliszkami wzniesiono pomnik zatytułowany Nikė.
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 Radviliškio kautynės [online], www.vle.lt [dostęp 2024-08-21] (lit.).
- 1 2 Adolfas Šapoka (red.), Lietuvos istorija, Lietuvos istoriografija, Vilnius: Mokslas, 1989, s. 554, ISBN 978-5-420-00631-3 [dostęp 2024-08-21].
- ↑ Trimitas. „43”. 412, 1928.
- ↑ Vytautas Lesčius: Lietuvos kariuomenė Nepriklausomybės kovose 1918-1920. s. 223.
- ↑ Gintautas Surgailis: Battle of Radviliškis painting, c. 1920, Emilis Jeneris.png. Vilnius: 2014, s. 99.
- ↑ Stasys Butkus: 1919 m. lapkričio 21 d. Kautynės su bermontininkais prie Radviliškio. pries100metu.kaunomuziejus.lt.
- ↑ Povilas Dirkis: PRISIMINKIM KARIUS KOVOTOJUS. partizanai.org.
- 1 2 3 Istorija. Faktai ir skaičiai - Radviliškio rajono savivaldybė [online], radviliskis.lt, 31 lipca 2024 [dostęp 2024-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2024-07-31] (lit.).
- ↑ Petras Genys: RADVILIŠKIO KAUTYNĖS ir paimto turto evakuavimas. partizanai.org.
- ↑ Alfonsas Eidintas: Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940. Wyd. Paperback. New York: St. Martin's Press, 1999, s. 38–39. ISBN 0-312-22458-3.
- ↑ Bermontininkai ir Radviliškio kautynės. radviliskiokrastas.lt, 27 January 2021.
- ↑ Bermondt-Avalov Pavel Rafalovich. hrono.ru.
Bibliografia
- Eidintas, Alfonsas; Vytautas Žalys; Alfred Erich Senn; Edvardas Tuskenis, Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918–1940, New York: St. Martin's Press, 1999.
- Lesčius, Vytautas, Lietuvos kariuomenė Nepriklausomybės kovose 1918–1920.
- Šapoka, Adolfas, Lietuvos istorija. Švietimo ministerijos knygų leidimo komisija, 1989.