Bocian czarnoczelny

Bocian czarnoczelny
Ciconia microscelis
G.R. Gray, 1848
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

bocianowe

Rodzina

bociany

Rodzaj

Ciconia

Gatunek

bocian czarnoczelny

Synonimy
  • Ciconia episcopus microscelis G.R. Gray, 1848[1]
  • Dissoura episcopus microscelis (G.R. Gray, 1848)[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Bocian czarnoczelny[3] (Ciconia microscelis) – gatunek dużego ptaka z rodziny bocianów (Ciconiidae). Gniazduje pojedynczo lub w małych, luźnych koloniach. Występuje w wielu różnych siedliskach, w tym na terenach rolniczych, w lasach i na słodkowodnych mokradłach w niemal całej Afryce Subsaharyjskiej[2][4][5].

Taksonomia

Dawniej był uważany za podgatunek azjatyckiego bociana białoszyjego (C. episcopus), ale został wydzielony jako odrębny gatunek przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny w 2023 r. na podstawie jego zasięgu allopatrycznego oraz znacznych różnic w upierzeniu i morfologii[6][7] (ptaki afrykańskie są opisywane jako mające krawędzie czarnego czoła rozproszone lub z ząbkowaną obwódką w porównaniu do ostrej i czystej obwódki u ptaków azjatyckich[8]).

Charakterystyka

Bocian czarnoczelny to średniej wielkości bocian o wysokości 75–92 cm[8]. Tęczówka jest głęboko karminowa lub winnoczerwona. Dolna część brzucha i pokrywy podogonowe są białe, wyróżniając się od reszty ciemnego upierzenia. Pióra na przedniej części szyi są opalizujące z miedziano-fioletowym odcieniem. Pióra te są wydłużone i mogą być uniesione podczas pokazów. Ogon jest głęboko rozwidlony i biały, zwykle pokryty czarnymi długimi pokrywami podogonowymi. Ptak ma długie czerwone nogi i ciężki, czarny dziób, chociaż niektóre okazy mają głównie ciemnoczerwone dzioby, przy czym tylko jedna trzecia podstawy jest czarna. Kiedy skrzydła są otwarte, albo podczas pokazów, albo do lotu, wąski pas bardzo jasnej, nieopierzonej skóry jest widoczny wzdłuż spodniej strony przedramienia.

Ptaki obu płci wyglądają podobnie, samiec jest nieco większy. Pisklęta są jasnoszare z płowym puchem na szyi i czarną koroną. Młode ptaki są identyczne z dorosłymi – z wyjątkiem upierzonego czoła, znacznie mniejszej opalizacji na piórach i znacznie dłuższych i puszystych piór na szyi[9]. Nowo upierzone młode mają widoczną białą plamę na środku czoła[4].

Zasięg występowania i środowisko

Jest to szeroko rozpowszechniony gatunek tropikalny, który gniazduje w większości zachodniej, wschodniej i południowo-środkowej Afryki. Jest to gatunek osiadły, budujący gniazda na drzewach znajdujących się na polach uprawnych lub terenach podmokłych, na naturalnych klifach i na wieżach telefonii komórkowej[8]. Wykorzystuje różnorodne słodkowodne tereny podmokłe, w tym sezonowe i wieloletnie zbiorniki wodne i bagna, grunty uprawne, kanały irygacyjne i rzeki. Pojawia się podczas pożarów na terenach trawiastych i polach uprawnych, gdzie łapie owady próbujące uciec przed ogniem[8]. Występuje na obszarach przybrzeżnych w Afryce, a ptaki na wybrzeżu Kenii żerują na rafach koralowych i bagnach. Bociany czarnoczelne w prowincji KwaZulu-Natal w Republice Południowej Afryki są przyzwyczajone do dokarmiania przez ludzi i gniazdują na egzotycznych gatunkach drzew na obszarach podmiejskich[10][11].

Tryb życia i zachowanie

Podobnie jak wszystkie bociany, lata z wyciągniętą szyją. Lubi szybować. Zaobserwowano ptaki wykonujące różne ewolucje podczas lotu[12].

Spotykany jest pojedynczo, w parach lub w małych grupach rodzinnych składających się z 4–5 osobników. Chociaż stada są rzadkie, występują we wszystkich częściach zasięgu występowania gatunku i można je zobaczyć o każdej porze roku[4][13]. Na tworzenie się stad wpływają różne czynniki w różnych obszarach. W bardziej suchych obszarach większość stad występuje latem, gdy pozostaje niewiele terenów podmokłych[14], natomiast w obszarach z większą ilością wody stada występują głównie zimą, po tym jak pisklęta opuszczą gniazda[15] .

Pożywienie

Żywi się płazami, gadami i owadami[8].

Rozmnażanie

Buduje duże gniazdo z gałęzi, najczęściej na drzewie. Gniazdowanie na sztucznych konstrukcjach stworzonych przez człowieka nie jest regularnym zjawiskiem. Czasami do gniazdowania wykorzystuje klify nadrzeczne. Lęg składa się z 2–6 jaj[4][9].

Status zagrożenia

IUCN uznaje bociana czarnoczelnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 2014 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowała go jako osobny gatunek. W 2014 roku organizacja Wetlands International zgrubnie szacowała, że liczebność populacji mieści się w przedziale 10–100 tysięcy osobników, zaś jej trend oceniła jako stabilny[2].

Przypisy

  1. 1 2 D. Lepage, African Woolly-necked Stork Ciconia microscelis, [w:] Avibase [online] [dostęp 2025-02-18] (ang.).
  2. 1 2 3 Ciconia microscelis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ciconiidae Sundevall, 1836 – bociany - Storks (wersja: 2024-10-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-18].
  4. 1 2 3 4 K.S. Gopi Sundar, Woolly-necked Stork - a species ignored, „SIS Conservation” (2), 2020, s. 33–41 [zarchiwizowane z adresu 2021-04-12].
  5. ↑ Jonah Gula, K.S. Gopi Sundar, W. Richard J. Dean, Known and potential distributions of the African Ciconia microscelis and Asian C. episcopus Woollyneck Storks, „SIS Conservation” (2), 2020.
  6. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-18]. (ang.).
  7. ↑ J. del Hoyo, N.J. Collar, BirdLife International Illustrated Checklist of the Birds of the World. Volume 1. Non-passerines, Lynx Edicions, 2014, ISBN 978-84-96553-94-1.
  8. 1 2 3 4 5 James A. Hancock, James A. Kushlan, M. Philip Kahl, Storks, Ibises and Spoonbills of the World, London, U.K.: Academic Press, 1992, s. 81–86, ISBN 978-0-12-322730-0.
  9. 1 2 J.A. Scott. Observations on the Breeding of the Woollynecked Stork. „Ostrich”. 46 (3), s. 201–207, 1975. DOI: 10.1080/00306525.1975.9639519. ISSN 0030-6525. Bibcode: 1975Ostri..46..201S.
  10. ↑ Vuyisile Thabethe, Colleen T. Downs, Citizen science reveals widespread supplementary feeding of African woolly-necked storks in suburban areas of KwaZulu-Natal South Africa, „Urban Ecosystems”, 21 (5), 2018, s. 965–973, DOI: 10.1007/s11252-018-0774-6, Bibcode: 2018UrbEc..21..965T.
  11. ↑ Vuyisile Thabethe, Shane McPherson, Colleen T. Downs, Diet of nestling African woolly-necked storks in suburban areas of KwaZulu-Natal, South Africa, „African Journal of Ecology”, 59 (3), 2021, s. 769–772, DOI: 10.1111/aje.12859, Bibcode: 2021AfJEc..59..769T.
  12. ↑ D.A. Bannerman, The birds of west and equatorial Africa. Vol. 1, London: Oliver and Boyd, 1953, s. 171.
  13. ↑ Swati Kittur, K.S. Gopi Sundar, Density, flock size and habitat preference of Woolly-necked Storks Ciconia episcopus in agricultural landscapes of south Asia, „SIS Conservation”, 2, 2020, s. 71–79 [zarchiwizowane z adresu 2021-04-12].
  14. ↑ S. Pande, N. Sant, R. Bhate, A. Ponkshe i inni. Recent records of wintering White Ciconia ciconia and Black C. nigra storks and flocking behaviour of White-necked Storks C. episcopus in Maharashtra and Karnataka states, India. „Indian Birds”. 3 (1), s. 28–32, 2007.
  15. ↑ K.S. Gopi Sundar, Flock Size, Density and Habitat Selection of Four Large Waterbirds Species in an Agricultural Landscape in Uttar Pradesh, India: Implications for Management, „Waterbirds: The International Journal of Waterbird Biology”, 29 (3), 2006, s. 365–374, DOI: 10.1675/1524-4695(2006)29[365:fsdahs]2.0.co;2, JSTOR: 4132592.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.