Bogdan Jaxa-Ronikier

Bogdan Jaxa-Ronikier

Imię i nazwisko	Bogdan Maria Wincenty Jaxa-Ronikier herbu Gryf
Data i miejsce urodzenia	28 sierpnia 1873 Korytnica
Data i miejsce śmierci	4 stycznia 1956 Zamość[1]
Narodowość	polska
Język	polski
Dziedzina sztuki	pisarz, dramaturg, publicysta
Ważne dzieła
Dzierżyński, czerwony kat (1933)

Bogdan Marian Wincenty Jaxa^[a]-Ronikier herbu Gryf, ps. Gryfita (ur. 28 sierpnia 1873 w Korytnicy^[1], zm. 4 stycznia 1956 w Zamościu^[1]) – polski pisarz, dramaturg, publicysta.

Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej, o tytule hrabiowskim potwierdzonym w Rosji 8 marca 1850.

Jego ojciec, właściciel folwarku Rozbrat w Warszawie hrabia Adam Aleksander Atanazy Jaxa-Ronikier (1812–1873)^[2], był znanym okultystą. W drugiej połowie lat 30. XIX wieku nabył (zawierającą liczne „białe kruki”) bibliotekę Załuskich z Trzeszczan (w Hrubieszowskiem). Został przyjęty w 1839 w Rogalinie przez Rogera Raczyńskiego do zakonu różokrzyżowców. W latach 1841–1845 przebywał we Włoszech; po powrocie stamtąd urządził laboratorium alchemiczne^[3][4][5].

Bogdan Jaxa-Ronikier po zdaniu matury wyjechał do Drezna, Berlina i Lipska, by zakończyć edukację na wydziale matematyczno-filozoficznym Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium.

Po powrocie do kraju redagował tygodnik „Kurier Świąteczny”, ale głównie zajmował się twórczością literacką (był popularnym dramaturgiem).

W 1910 został oskarżony o zabójstwo swego szwagra Stanisława Chrzanowskiego (motywy były niejasne – chodzić mogło o sprawy majątkowe), którego miał zamordować w hoteliku „Pokoje meblowane Zawadzkiego” przy ulicy Marszałkowskiej 112 w Warszawie. Z ramienia policji sprawę prowadził referent Urzędu Śledczego Ludwik Kurnatowski. Ustalono, że Ronikier wynajął dwa pokoje przez podstawioną kobietę na nazwisko ofiary. Po długim i głośnym procesie poszlakowym w 1914 został skazany na 11 lat ciężkich robót, pozbawienie praw stanu (tytułu szlacheckiego) i dożywotnie zesłanie na Syberię^[6]. Nie wiadomo do końca, czy pisarz nie stał się ofiarą zbrodniczego spisku^[4][7].

W czasie I wojny światowej udało mu się uniknąć wywózki w głąb Rosji, a gdy Warszawę zajęli Niemcy, został zwolniony za kaucją w złocie^[4]. W 1919 zbiegł do Austrii, gdzie spokojnie mieszkał z rodziną w Salzburgu. Po wojnie, w 1923, na żądanie Ministerstwa Sprawiedliwości Rzeczypospolitej nastąpiła ekstradycja Bogdana Jaxa-Ronikiera do Polski. Ponownie osadzony w więzieniu mokotowskim, został ułaskawiony przez prezydenta Ignacego Mościckiego i wyszedł na wolność w 1927^[4]. W tym samym roku władze skonfiskowały nakład opatrzonej jego przedmową publikacji autorstwa Stanisława Antoniego Wotowskiego Mury więzienne. Wspomnienia B. hr. Ronikiera^[8].

W 1933 wydał swą najgłośniejszą (tłumaczoną na język angielski) książkę-fantazję o Feliksie Dzierżyńskim, według Marka Sołtysika „utwór klasy B”^[4], Dzierżyński, czerwony kat. Wystąpił także z ostrą krytyką stanu polskiej kinematografii^[9].

Pod koniec lat 30. XX wieku stracił wzrok. Zmarł w Zamościu w całkowitym osamotnieniu. Rękopis jego pamiętnika, dyktowany w latach II wojny światowej, zaginął^[4]. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Zamościu^[10].