Bolesław Kołyszko
 Bolesław Kołyszko | |
| Pełne imię i nazwisko |
Bolesław Kajetan Kołyszko |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Główne wojny i bitwy |
|
Bolesław Kajetan Kołyszko, pseudonim Rutkowski, Szyszka (ur. 1838, zm. 9 czerwca 1863 w Wilnie) – jeden z przywódców powstania styczniowego na Litwie.
Pierwsze lata życia
_(cropped).jpg)
Kołyszko urodził się w drobnoszlacheckiej rodzinie jako syn Wincentego Kołyszko i jego żony z rodu Jurszów[1]. Miał starszego brata, Feliksa Kołyszkę, który również walczył w powstaniu styczniowym. Bolesław Kołyszko ukończył gimnazjum wileńskie lub lidzkie, następnie studiował prawo na Uniwersytecie Moskiewskim[1]. Na Uniwersytecie Moskiewskim Kołyszko należał do polskiego, studenckiego stowarzyszenia „Ogół”[1]. Został aresztowany w 1861 r. za udział w demonstracjach studenckich w Lidzie[1]. Pod koniec 1861 roku, po krótkim pobycie w więzieniu, wyemigrował do Włoch, gdzie poznał Ludwika Mierosławskiego[2]. Tam też, najpierw w Genui, a później w Cuneo, studiował w Polskiej Szkole Wojskowej[2].
Powstanie
Po wybuchu powstania powrócił na Litwę. Na początku marca przyłączył się pod Czajniszkami do oddziału Bronisława Żarskiego, w którym objął dowództwo[2]. Na kontrolowanym przez siebie obszarze likwidował władze carskie i rozdawał chłopom uprawnianą przez nich ziemię[2]. Kołyszko prowadził swój 400-osobowy pułk w walkach z oddziałami armii rosyjskiego pod Wysokim Dworem w dniach 29–30 marca, następnie 1 kwietnia walczył pod Leńczami (wraz z oddziałem Tomasza Kuszłejki), 11 kwietnia pod Misiunami[2].
Następnie połączył się z Zygmuntem Sierakowskim i z jego rozkazu stanął na czele 1. i 2. baterii piechoty, które nazwał pułkiem dubiskim[2]. Wraz z Sierakowskim wziął udział w wyprawie kurlandzkiej, która zakończył się tragiczną bitwą pod Birżami. 7 maja Kołyszko jako pierwszy do wyznaczonego miejsca w Medejkach. Gdzie został zaatakowany przez wojska rosyjskie i zdołał je odeprzeć. Kołyszko nalegał na kontynuację natarcia, Sierakowski jednak wolał poczekać na żołnierzy księdza Antoniego Mackiewicza[2]. Następnego dnia bitwa rozgorzała na nowo. Kołyszko i adiutant Sierakowskiego Jarosław Kossakowski mieli zabrać rannego Sierakowskiego i wywieźć go z kraju, ale zostali schwytani 10 maja 1863 przez rosyjskich żołnierzy. Podczas przesłuchania Kołyszko obwiniał Sierakowskiego za klęskę powstania i podkreślał, że wszystko robił dla ojczyzny[2]. Został powieszony przez sąd wojenny 9 czerwca 1863 r.[1] Kołyszko był jednym z pierwszych przywódców powstańczych powieszonych na placu Łukiskim w Wilnie.
Jego szczątki zostały potajemnie pochowane na wileńskim wzgórzu zamkowym. Odnaleziono je w 2017 r. podczas prac mających na celu wzmocnienie osuwiska na wzniesieniu[3]. 22 listopada 2019 roku szczątki zostały uroczyście pochowane wraz z innymi powstańcami w Kolumbarium Kaplicy Cmentarnej na Rossie w Wilnie w obecności prezydentów Litwy i Polski, premiera Polski, a także ministra kultury Łotwy i wiceministrów Ukrainy i Białorusi[4].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Fajnhauz 1968 ↓, s. 368.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Fajnhauz 1968 ↓, s. 369.
- ↑ Brygita Łapszewicz, Przedstawiono wyniki badań szczątków powstańców styczniowych – Kurier Wileński [online], kurierwilenski.lt, 8 kwietnia 2019 [dostęp 2024-06-25] (pol.).
- ↑ Brygita Łapszewicz, W piątek uroczysty pochówek powstańców styczniowych – Kurier Wileński [online], kurierwilenski.lt, 20 listopada 2019 [dostęp 2024-06-25] (pol.).
Bibliografia
- Bolesław Kołyszko. W: Dawid Fajnhauz: Polski Słownik Biograficzny. Wrocław: 1968, s. 368–369.