Brasławska Kolej Wąskotorowa

Kolej Brasławska
Brasławska Kolej Wąskotorowa
Dane podstawowe
Zarządca

Armia Cesarstwa Niemieckiego, Polskie Koleje Państwowe, NKPS

Długość

94 km

Rozstaw szyn

600 mm (do 1932) 750 mm (od 1932) mm

Sieć trakcyjna

brak

Prędkość maksymalna

20 km/h

Zdjęcie LK
Stacja Druja (Wąskotorowa) w latach 30.
Historia
Lata budowy

1916, 1918

Rok otwarcia

1916, 1918

Rok włączenia do PKP

1920

Rok zawieszenia ruchu

1964

Rok likwidacji

1969–1971

Brasławska Kolej Wąskotorowa, Kolej Brasławska, kolej Dukszty – Druja (lit. Dūkšto–Drujos geležinkelis) – istniejąca w latach 1916–1971 wąskotorowa linia kolejowa na Kresach Wschodnich łącząca Dukszty z Drują[1][2][3].

W chwili powstania ziemie przez które biegła były pod okupacją niemiecką. Następnie znajdowała się na terytorium II Rzeczypospolitej. W latach 1939–1941 w Związku Sowieckim, następnie do 1944 pod okupacją niemiecką, później znów w ZSRR. Obecnie dawna trasa kolei znajduje się na terenie Litwy i Białorusi.

Trasa

Według stanu z 1939 roku trasa linii kolejowej Dukszty – Druja wyglądała następująco[1]
km nazwa stacji uwagi
0 Dukszty Wąskotorowe
4,2 Berżeniki (p.o.)
9,1 Rymszany (p.o.)
12,7 Bieniuny (p.o.)
16,4 Czepukany (p.o.)
21,1 Grytuny (p.o.)
24,8 Stawarele (p.o.)
30,1 Trapsza (p.o.)
33,8 Pelikany (p.o.)
38,5 Opsa
49,4 Kalinkiszki (p.o.)
51,5 Racki Bór
59,3 Brasław
72,0 Słobódka
80,2 Drujsk (p.o.)
86,7 Jaja (p.o.)
92,1 Miłoszewo (p.o.)
94,1 Druja Wąskotorowa

Historia

I wojna światowa

Jesienią 1915 roku armia rosyjska zbudowało kolej polową o rozstawie szyn 750 mm wychodzącą ze stacji Balbinowo (na linii Dyneburg – Witebsk) do Przydrujska. W grudniu tego samego roku gdy Dźwina zamarzła, linię poprowadzono po lodzie i przedłużono o aż 58 km przez Druję do Opsy, położonej przy linii frontu[1].

Od lutego do kwietnia 1916 roku wojska niemieckie wybudowały pięć wąskotorowych linii kolei polowej wychodzących od Kolei Warszawsko–Petersburskiej[1][3]:

W marcu 1916 linia frontu przesunęła się na północ i linia zbudowana przez siły rosyjskie znalazła się na terenie zajętym przez Niemcy. Wówczas to Niemcy połączyli obie koleje polowe, poprzez budowę odcinka Czepukany – Opsa. Jednocześnie trasę Opsa – Druja – Balbinowo przekuli na rozstaw 600 mm[1][3].

Wszystkie wymienione wyżej kolejki liczy łącznie 193 km[1][3].

W maju 1918 uruchomiono przewozy publiczne[1].

Po kapitulacji Niemiec w listopadzie 1918 roku, kolej była ona pod kontrolą sił litewskich, polskich i bolszewickich[1].

W latach 1918–1923 linie zostały częściowo zniszczone, rozebrane i rozkradzione[1].

II Rzeczpospolita

Od połowy 1920 roku PKP zaczęło przywracać ruch na trasie Dukszty – Druja. Wówczas ta linia liczyła 100 km. Pozostałe linie zostały rozebrane[1][3].

Ostatecznie w granicach polskich znalazła się w wyniku traktatu ryskiego (1921)[1].

Od 1923 roku linia figurowała w urzędowych rozkładach jazdy pociągów. Kursowała nią jedna para pociągów mieszanych (pasażersko-towarowych)[1].

Według stanu z 1928 roku na 100-kilometrowej linii znajdowało się tylko 8 stacji pośrednich: Rymszany, Czepukany, Grytuny, Trapsza, Opsa, Brasław, Słobódka, Drujsk[1].

Planowano przebudować ją na linię normalnotorową, lecz Ministerstwo Komunikacji odmówiło[1].

Od 1927 roku na linii kursowały dwie pary pociągów. Trasę pokonywały w 8,5 h[1].

W 1932 linię przekuto z rozstawu 600 na 750 mm[2]. Złagodzono też niektóre łuki (zakręty) w wyniku czego długość linii zmniejszyła się do 94 km[3]. Dzięki temu czas jazdy skrócił się do ok. 4–5 godzin[1].

W 1935 roku wprowadzono nazwę Kolej Brasławska[1].

Po przekuciu linii (1932) dobudowano nowe przystanki: Berżeniki, Bieniuny, Stawarele, Pelikany, Kalinkiszki, Jaja. W 1936 roku zbudowano przystanek Racki Bór. Przed 1939 rokiem powstał jeszcze przystanek Miłoszowo[1].

W 1939 roku na kolei (prawdopodobnie) pojawił się wagon motorowy nr 01, zbudowany w 1933 roku w Krośniewicach. Obsługiwał on dodatkową trzecią parę pociągów[1].

Po 1939 roku

W listopadzie 1939 roku kolej została przedzielona granicą radziecko-litewską w Czepukanach. 15 września 1940 roku Litwę włączono do Związku Sowieckiego i cała linia znalazła się pod zarządem sowieckim[1].

Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941, linia znalazła się pod okupacją niemiecką. Wówczas w rozkładach jazdy przestały występować przystanki zbudowane w okresie międzywojennym[1].

Od 1944 roku ponownie znalazła się w ZSRR. W okresie powojennym kursowała jedna para pociągów. Wówczas czas jazdy wynosił 4, a później 5 godzin[1].

W 1964 roku wstrzymano ruch pociągów publicznych (pasażerskich)[2][3]. Do 1969 roku kolei używano jeszcze do eksploatacji torfu w okolicach Brasławia. W latach 1969–1971 linię rozebrano[1][3].

W październiku 2018 roku w Drui w miejscu dawnej stacji postawiono fragment toru wraz z kozłem oporowym oraz tablicę upamiętniającą dawną linię kolejową[1].

Tabor

W okresie od powstania kolei do jej przekucia w 1932 roku eksploatowano typowy tabor niemieckich kolei polowych: parowozy HF[1].

Po przekuciu eksploatowano między innymi parowozy serii Wp29[1].

W okresie powojennym eksploatowano m.in. parowozy serii Kp4 oraz spalinowozy TU2[1].

Galeria

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Carlheinz Becker i inni, Koleje wąskotorowe na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej Polskiej, Ryszard Pyssa (red.), Wydanie I, Poznań: Kolpress, 2020, s. 58–73, ISBN 978-83-943075-9-2, OCLC 1204361277 [dostęp 2024-12-05] (pol.).
  2. 1 2 3 POD SEMAFORKIEM – Koleje wąskotorowe w Polsce [online], www.pod-semaforkiem.aplus.pl [dostęp 2024-12-05].
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 Ryszard Pyssa, Paweł Korcz (red.), Atlas kolei wąskotorowych, 1. wydanie, Poznań: Kolpress, 2019, s. 126, ISBN 978-83-943075-2-3, OCLC 1241634519 [dostęp 2024-12-17].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.