Budownictwo mixed-use

Budownictwo mixed-use (także budownictwo wielofunkcyjne^[3][4]) – forma budownictwa, która w ramach jednego wspólnego budynku bądź całego kompleksu architektoniczno-urbanistycznego zakłada łączenie wielu (przeważnie trzech lub więcej^[5]) różnych funkcji, w tym mieszkaniowych, biurowych, handlowych, instytucjonalnych bądź rekreacyjnych^[6][7].

Kompleks mixed-use obejmuje różne komponenty, które razem tworzą spójny, wielofunkcyjny obiekt. Są to zazwyczaj następujące części: mieszkaniowa (m.in.: apartamenty, budynki wielorodzinne czy domy jednorodzinne), komercyjna (m.in.: sklepy, restauracje, kawiarnie i biura), kulturalna (w tym: muzea, teatry, galerie sztuki), instytucjonalna (m.in.: szkoły, uczelnie wyższe, szpitale i budynki administracyjne) i rozrywkowa (w tym: kina, parki czy obiekty sportowo-rekreacyjne), a także przemysłowa^[6][8]. Łączenie funkcji w obrębie tego samego budynku lub na tym samym obszarze odbywa się poprzez ich nakładanie się na siebie lub ich działanie w ramach sąsiedztwa^[9].

Budownictwo mixed-use może mieć różną skalę, od pojedynczego budynku zajmowanego przez punkt handlowy na parterze i mieszkania na piętrze^[6] po cały kwartał bądź dzielnicę^[8] z budynkami o odrębnych, ale zgodnych ze sobą funkcjach, takimi jak m.in centrum handlowe czy biurowiec, zlokalizowanymi obok wielorodzinnego kompleksu mieszkaniowego^[6]. Projekty mixed-use często obejmują przebudowę budynków i kwartałów zlokalizowanych w śródmiejskich dzielnicach^[6], a część z nich łączy w sobie także rewitalizację zabytkowej tkanki urbanistycznej ich integrację z nową zabudową^[10].

Budownictwo mixed-use jest zazwyczaj charakteryzowane jako przestrzeń przyjazną dla pieszych, oferującą mieszkańcom więcej możliwości życia i pracy w jednym sąsiedztwie, zmniejszając ich zależność od podróży samochodem. Mieszanie funkcji może również usprawnić dostęp do transportu publicznego i ułatwić kontakty międzyludzkie^[11]. Taka zabudowa wpisuje się także w koncepcję miasta 15-minutowego^[12]. Z drugiej zaś strony mieszanie funkcji nie gwarantuje dobrze zintegrowanego sąsiedztwa, a pojedynczy obiekt tego typu w centrum miasta może łączyć kilka zastosowań, pozostawiając całkowicie odciętą od życia ulicę^[11].

W Polsce pierwsze obiekty mixed-use zaczęły powstawać w latach 90. XX wieku, a do jednych z pierwszych, większych tego typu kompleksów zalicza się łódzką Manufakturę czy Stary Browar w Poznaniu^[13]. Głównym miejscem realizacji budownictwa typu mixed-use jest Warszawa. Tam też są realizowane największe projekty wielofunkcyjne w Polsce^[14].

Wybrane przykłady:

• Food Hall Montownia – Gdańsk^[14]
• Waterfront – Gdynia^[14]
• Global Office Park – Katowice^[15]
• Browar Lubicz – Kraków^[15]
• Fabryczna City – Kraków^[14]
• Fuzja – Łódź^[10]
• Manufaktura – Łódź^[15]
• Nowy Rynek – Poznań^[15]
• Stara Rzeźnia – Poznań^[14]
• Stary Browar – Poznań^[13]
• Browary Warszawskie – Warszawa^[10]
• Centrum Praskie Koneser – Warszawa^[14]
• Elektrownia Powiśle – Warszawa^[3]
• Fabryka Norblina – Warszawa^[14]
• Towarowa 22 – Warszawa^[14]
• Bulwary Książęce – Wrocław^[15]
• Sky Tower – Wrocław^[4]
• Cukrownia – Żnin^[15]