Malec (rodzaj)

Malec^[1] (Catumiri) – rodzaj pająków z infrarzędu ptaszników i rodziny ptasznikowatych. Obejmuje pięć opisanych gatunków. Zamieszkuje Amerykę Południową od środkowej Brazylii przez Urugwaj po Argentynę i Chile.

Pająki te osiągają od 11 do niespełna 15 mm długości ciała, co czyni je jednymi z najmniejszych ptasznikowatych^[2][3]. Mają karapaks o słabo wyodrębnionej części tułowiowej i prostej bruździe tułowiowej. Oczy umieszczone są na słabo wyniesionym, szerszym niż dłuższym wzgórku. Oczy pary przednio-bocznej leżą bardziej z przodu niż pary przednio-środkowej, zaś oczy pary tylno-bocznej bardziej z tyłu niż pary tylno-środkowej. Szczękoczułki pozbawione są rastellum^[2]. Znacznie szersza niż dłuższa warga dolna wyróżnia Catumiri od wszystkich pozostałych Ischnocolinae z wyjątkiem rodzaju Dolichothele^[2][4][3]. Na wardze dolnej znajduje się nie więcej niż 10 kuspuli^[2], co stanowi liczbę znacznie mniejszą niż u innych neotropikalnych Ischnocolinae z wyjątkiem Dolichothele^[3][4]. Szczęki dysponują wyraźnym płatem przednim z 5–44 kuspulami w kącie wewnętrzno-nasadowym. Kształt sternum jest okrągły lub owalny. Wszystkie położone na sternum przyczepy mięśni (sigillae) umieszczone są blisko jego krawędzi, a tylne z nich są największe^[2].

Odnóża mają stopy o skopulach podzielonych podłużnym pasmem grubych szczecinek^[2][3], tylko w przypadku pierwszej i drugiej pary u C. petropolium pasma tego brak i skopule pozostają niepodzielone. Skopule na spodach nadstopiów pierwszej pary zajmują mniej niż połowę ich długości, a na tych pary ostatniej występują tylko w połowie wierzchołkowej^[2]. Trichobotria maczugowate tworzą krótki, pośrodkowy szereg w wierzchołkowej części stopy^[3]. Przypazurkowe kępki włosków są dobrze wykształcone^[2]. Samce mają pazurki parzyste zaopatrzone w zęby na krawędziach przednio-bocznych, co wyraźnie odróżnia je od przedstawicieli Dolichothele^[2][4][3]. Nie mają pazurka trzeciego^[2].

Opistosoma pozbawiona jest włosków drażniących^[3]. Cechuje się bardzo krótkimi, jednoczłonowymi kądziołkami przędnymi pary tylno-środkowej oraz trójczłonowymi kądziołkami przędnymi pary tylno-bocznej o palcowatym członie wierzchołkowym^[2].

Genitalia samicy mają parzyste, dłuższe niż szersze zbiorniki nasienne^[2], odróżniające się od tych u Dolichothele obecnością na każdej tylko jednego, sferycznego płata końcowego (terminus)^[2][4][3]. Nogogłaszczki samca mają dłuższe niż szersze, dwupłatowe cymbium^[2]. Apofiza na ich goleni jest u C. petropolium nieobecna, u C. argentinensis ograniczona do pojedynczej, krótkiej gałęzi, a u pozostałych gatunków złożona z krótkiej gałęzi retrolateralnej i mocno uwstecznionej gałęzi prolateralnej^[3]. Bulbus dysponuje cienkim, prostym do zakrzywionego embolusem^[2].

Rodzaj neotropikalny, znany z Brazylii, Urugwaju, Argentyny i Chile. C. chicaoi i C. petropolium zasiedlają formację Mata Atlântica^[3], ten pierwszy na terenie Bahii, ten drugi zaś na terenie stanu Rio de Janeiro^[2]. C. parvum znany jest z Rio Grande do Sul i Urugwaju. Najdalej na południe występuje C. argentinense. Podawany jest z północnej i środkowej Argentyny^[2][3] oraz środkowego Chile^[2].

Samce z tego rodzaju spotykane były pod korą drzew, kamieniami oraz podczas wędrówek wśród ściółki^[3].

Takson ten wprowadził w 2004 roku José Paulo Leite Guadanucci. Zaliczył on do niego cztery gatunki, typowym wyznaczając opisanego w tej samej publikacji C. petropolium^[2][5]. Nazwa rodzajowa Catumiri wywodzi się z języka tupi, w którym oznacza „bardzo mały”. Nawiązuje ona do rozmiarów tych zwierząt, czyniących je jednymi z najmniejszych ptasznikowatych^[2]. Polska nazwa zwyczajowa rodzaju czyli malec także do tego nawiązuje^[1].

Do rodzaju tego zalicza się pięć opisanych gatunków^[5]:

• Catumiri argentinense (Mello-Leitão, 1941) – malec argentyński^[1]
• Catumiri chicaoi Guadanucci, 2004 – malec brazylijski^[1]
• Catumiri parvum (Keyserling, 1878) – malec wątły^[1]
• Catumiri petropolium Guadanucci, 2004 – malec znaczony^[1]
• Catumiri sapucai Nicoletta et al., 2022 – malec płaczliwy^[1]