Cerekwica (województwo wielkopolskie)

Cerekwica
wieś
Ilustracja
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Cerekwicy
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

poznański

Gmina

Rokietnica

Liczba ludności (2011)

452[1]

Strefa numeracyjna

61

Kod pocztowy

62-090[2]

Tablice rejestracyjne

PZ

SIMC

0593980

Położenie na mapie gminy Rokietnica
Mapa konturowa gminy Rokietnica, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerekwica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerekwica”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerekwica”
Położenie na mapie powiatu poznańskiego
Mapa konturowa powiatu poznańskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Cerekwica”
Ziemia52°31′15″N 16°41′28″E/52,520833 16,691111[3]

Cerekwica – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Rokietnica[4].

Położenie

Położona na południe od Jeziora Pamiątkowskiego, przy drodze wojewódzkiej nr 184 i w sąsiedztwie nieczynnej linii kolejowej Rokietnica-Skwierzyna (najbliższa stacja: Mrowino)[5].

Historia

Miejscowość pierwotnie była związana z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od drugiej połowy XIV wieku i ma średniowieczną metrykę. Pierwszy zachowany zapis pochodzi z łacińskiego dokumentu z 1388 gdzie odnotowano ją jako "Czirekwicza", 1417 "Czyrequicza", 1423 "Czyrqwycza", 1469 "Cyrekuicza, Cyrkwicza", 1499 "Czyrquicze", 1563 "Czerquicza"[6].

Wieś była początkowo własnością szlachecką w dobrach Szamotuły należącą do wielkopolskiej szlachty z rodu Szamotulskich herbu Nałęcz, a także Świdwów. W 1445 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Koronie Królestwa Polskiego. Od 1404 była siedzibą własnej parafii. W 1508 należała do dekanatu Oborniki[6][7].

W 1388 odnotowany został Mikołaj z Cerekwicy. W 1417 dziedzicem wsi był Mścigniew zwany Przekuła, który zeznał, że jego siostry Smisława, Dzierżka i Dorota zapłaciły mu wszystkie pieniądze, które wniósł do Cerekwicy i wobec tego nie ma żadnych roszczeń do ich wsi zwanej Sadowie. W 1415 właścicielem miejscowości był podkomorzy kaliski Dobrogost z Szamotuł, który toczył spór sądowy z Januszem Gorajskim. W 1445 już jako kasztelan poznański zapisał Elżbiecie żonie swojego syna Jana Świdwy z Szamotuł po 200 grzywien posagu oraz wiana na wsiach Cerekwica, Chlewiska, Napachanie oraz Brzeźno. W 1466 Elżbieta wdowa po Janie Świdwie z Szamotuł, pani wienna w Cerekwicy, Napachaniu i Chlewiskach toczyła spór sądowy z Sędziwojem Żydowskim z Żydowa. W 1474 wdowa Elżbieta Świdwina z Cerekwicy wysłała ze swych dóbr trzech łuczników na wyprawę wojenną w czasie najazdu Macieja Korwina na Wielkopolskę, a później odwetowego uderzenia króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka na Śląsk[6].

Miejscowość odnotowały także historyczne rejestry podatkowe dzięki, którym znamy stosunki własnościowe we wsi. W 1469 wieś widniała w wykazie zaległości podatkowych. W 1496 kasztelan kaliski Andrzej Szamotulski dał córce Katarzynie połowę Szamotuł wraz z wsiami, a w tym m.in. z połową Cerekwicy, dopóki nie wypłaci jej przyszłemu mężowi 2000 grzywien posagu. W latach 1498-1499 miejscowość figurowała w wykazie zaległości podatkowych. W 1510 we wsi odnotowano jedynie zagrodników. Cerekwica była wówczas wsią należącą do wojewody poznańskiego Andrzeja z Szamotuł oraz Wincentego Świdwy z Szamotuł. Nie posiadała ona łanów, a tylko folwark należący do Świdwy. We wsi było także dwóch karczmarzy w karczmach oraz kolonista (łac. "colonus") Świdwy. W 1577 płatnikiem poboru podatkowego był Jan Świdwa. W 1580 również on zapłacił podatki ze wsi, w której było także 6 zagrodników oraz jeden "colonus"[6].

Zachowały się także inne zapisy o wsi pochodzące ze źródeł sądowych oraz kościelnych. Pierwszy kościół w Cerekwicy wybudowano przed 1404 rokiem[8]. Odnotowany został wówczas pleban cerekwicki Piotr Czerzuch, który prowadził spór sądowy z Katarzyną z Chomiąży w powiecie kcyńskim wdową po Jarandzie, a także z jej synami, dziedzicami Rokietnicy. W 1467 odnotowana została szkoła w Cerekwicy, której uczniami byli klerycy Jakub z Psar oraz Paweł z Chlewisk. W 1510 odnotowane zostały wsie należące do parafii cerekwickiej: Cerekwica, Pamiątkowo, Napachanie, Rokietnica, Krzyszkowo, Mrowino oraz Przecławek. W 1510 we wsi odnotowano kościół parafialny św. Wojciecha i Katarzyny, do którego prawo patronatu mieli panowie Szamotulscy. Miejscowy pleban miał mały folwark oraz lasek zwany "Poświątne". Pobierał on dziesięcinę snopową z folwarku Wincentego Świdwy w Cerekwicy, dziesięcinę z jednego pola folwarcznego oraz po groszu od karczmarza i 4 zagrodników we wsi Przecławek, a także dziesięcinę z folwarku we wsi Krzyszkowo; dziesięcinę z innego folwarku oraz meszne od kmieci ze wsi Mrowino, a także po jednej ćwiertni żyta oraz jednej ćwiertni owsa z łanów kmiecych we wsi Napachanie[6].

Od XVI do XVII wieku był w rękach protestantów[9]. W źródłach sądowych zachowały się także zapisy konfliktów majątkowych miejscowych plebanów z lokalną szlachtą. W 1520 Maciej pleban cerekwicki pozwany został o zniesławienie przez Andrzeja Mrowińskiego. W 1536 pleban Błażej Karol z Cerekwicy pozwał Wojciecha i Andrzeja Mrowińskich m.in. o to, że siłą zagarnęli role i lasy zwane "Poświątne" i "Popowe", które z dawna należały do kościoła cerekwickiego, a także o to, że zabraniali swym kmieciom płacenia czynszu z ról, jakie ci dzierżawiili od plebana. Pozwani twierdzili natomiast, że role te i las od dawna należą do nich i do ich poprzedników, a nie do kościoła, na co pleban nie ma żadnego dokumentu i gołosłownie twierdzi, że plebani cerekwiccy bez przerwy posiadali te sporne obiekty. Według notatki z końca XVI wieku dziesięcina cerekwicka należała dawniej do prebendy kanonicznej w katedrze poznańskiej zwanej „Rokietnica”[6].

Dwór Baarthów

Wieś szlachecka Czerqwicza należała w 1580 roku do powiatu poznańskiego województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[10]. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Później była własnością Prusińskich[7]. Pod koniec XIX stulecia liczyła 6 domostw i 59 mieszkańców wyznania katolickiego (spośród których 8 było analfabetami)[7]. Parafia należała wówczas do dekanatu obornickiego. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego[5]. W 2020 oddano we wsi do użytku nową szkołę wybudowana w jeden rok[11]

Zabytki i wykopaliska

W miejscowości mieści się zabytkowy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z 1827 (lub z 1828), z wyposażeniem z XVI-XVIII-wiecznym[12], oraz pałac Bojanowskich herbu Junosza z XVII stulecia. Do rejestru zabytków został wpisany także park z początków XIX wieku[13].

W wykopaliskach prowadzonych na terenie wsi odkryto urny, zdobione łyżki i prymitywne zabawki[7].

Osoby związane z miejscowością

W miejscowości mieszka pianista Jacek Kortus, a także pisarz, autor powieści kryminalnych Ryszard Ćwirlej[14][15]. Akcja jego powieści Trzynasty dzień tygodnia rozgrywa się czasowo właśnie w Cerekwicy (a także w pobliskim Pamiątkowie); miejscowość jest również wymieniana w innej jego powieści – Jedyne wyjście.

Przypisy

  1. ↑ woj. wielkopolskie >> pow. poznański >> gmina Rokietnica. Wszystkie dane dla miejscowości Cerekwica. [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-01-18].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 141 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 14795
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 232, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-01-18].
  5. 1 2 Jan Maj, Alicja Dziewulska: Mapa topograficzna Polski N-33-129/130: Poznań. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-150-X.
  6. 1 2 3 4 5 6 Chmielewski 1982 ↓, s. 176-177.
  7. 1 2 3 4 Cerekwica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 534.
  8. ↑ Zabytki. Rokietnica.pl. [dostęp 2015-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 stycznia 2015)].
  9. ↑ Cerekwica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 295.
  10. ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 9.
  11. ↑ Taki był rok 2020..., w: Prasowa Powiatowa 17., nr 19(85)/2020, s. 4, ISSN 2544-3925
  12. ↑ Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 464. ISBN 83-7079-589-7.
  13. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 190. [dostęp 2015-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-30)].
  14. ↑ Gabinet pisarza i artysty - gdzie pracuje Maciej Nowak, Ryszard Ćwirlej i Piotr Bojarski [online], poznan.wyborcza.pl, 4 kwietnia 2017 [dostęp 2023-11-09] (pol.).
  15. ↑ Wirtualna Polska Media S.A, 17-latek wyróżniony w konkursie chopinowskim [online], wiadomosci.wp.pl, 27 października 2005 [dostęp 2023-11-09] (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.