Cerkiew św. Jana Teologa w Moskwie (Priesnienskij)
 nr rej. 7737676000 | |||||||||||||||||||||||
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||||||||||
.jpg) Widok ogólny | |||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miasto wydzielone | |||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||||||||||
| Wezwanie |
św. Jana Teologa | ||||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
8/21 maja | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Moskwy  | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||||||||||||||||||||
 55°45′43″N 37°36′02″E/55,761944 37,600556 | |||||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||||
Cerkiew św. Jana Teologa – cerkiew w Moskwie, w dekanacie centralnym eparchii moskiewskiej miejskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
Historia
Pierwsza drewniana cerkiew na miejscu obecnie istniejącej została zbudowana na początku XVII w. Pierwsza informacja o niej pochodzi z 1615 i dotyczy przekazania przez cara Michała I ikony patronalnej. Drewnianą budowlę zastąpiono murowaną w latach 1652–1655, zaś w 1691 powiększono ją o drugi ołtarz św. Mikołaja z Miry[1], wyświęcony w 1694 przez patriarchę moskiewskiego i całej Rusi Adriana[2].
W 1668 Symeon Połocki otworzył przy cerkwi pierwszą w Moskwie prywatną szkołę prawosławną, utrzymywaną z darów miejscowych parafian. Dziesięć lat później przy świątyni zorganizowano utrzymywany przez cara przytułek dla stu ubogich[2].
Cerkiew rozbudowano jeszcze dwukrotnie: w 1740 wzniesiono dwukondygnacyjną dzwonnicę (na której zawieszono siedem dzwonów[2]), natomiast w latach 1838–1842 kolejny ołtarz boczny św. Mitrofana z Woroneża[1]. Wtedy też przeprowadzono remont całego budynku[2]. W uroczystym poświęceniu powiększonej świątyni w 1842 brał udział metropolita moskiewski Filaret[1]. Ołtarz św. Mitrofana zlikwidowano w 1870, przenosząc stół ołtarzowy do głównego pomieszczenia ołtarzowego świątyni[2]. W latach 1876–1879 do cerkwi wstawiono nowy barokowy ikonostas, wykonano nowe freski.
W czasie akcji konfiskaty kosztowności cerkiewnych wyposażenie cerkwi uległo rozgrabieniu[2]. Świątynia pełniła funkcje sakralne do 1933, gdy została zamknięta i przekazana Teatrowi Kameralnemu im. Puszkina. W okresie radzieckim zaginęły czczone w poprzednich stuleciach kopia Smoleńskiej Ikony Matki Bożej z XVII w.[2] oraz patronalny wizerunek podarowany przez cara Michała[1]. Teatr sugerował całkowite zniszczenie cerkwi, jednak skutecznie zaprotestował przeciwko temu architekt Dmitrij Suchow. W rezultacie doszło jedynie do przebudowy budynku, w czasie której usunięto z niego przypominające o pierwotnym przeznaczeniu kopuły. We wnętrzu zniszczono freski oraz wyposażenie pomieszczenia ołtarzowego. Początkowo w budynku mieścił się internat, a następnie pracownie stolarska i ślusarska[2].
W latach 1956–1998, z przerwami, trwały prace nad restauracją zabytkowej cerkwi[2].
Rosyjski Kościół Prawosławny odzyskał obiekt w 1992 (świątynia była wówczas w stanie grożącym zawaleniem[2]). Pierwsze nabożeństwa odbyły się w czasie Paschy w 1993 przed ołtarzem św. Mikołaja. Cały budynek zaczął pełnić funkcje sakralne dwa lata później, a jego pierwotny wygląd został całkowicie zrekonstruowany. Po remoncie cerkiew poświęcił ponownie patriarcha moskiewski i całej Rusi Aleksy II w 1999[1]. W cerkwi w 2014 służył natomiast patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl[2].
Związani z cerkwią
Ostatnim proboszczem cerkwi św. Jana Teologa przed jej zamknięciem w 1933 był hieromnich Cyprian (Nielidow). W roku zamknięcia świątyni został on aresztowany i skazany na karę łagru, w którym duchowny zmarł. W 2002 został kanonizowany jako święty nowomęczennik[1].