Choregia

Choregia – w starożytnych Atenach jedna z form liturgii, czyli świadczeń bogatych obywateli na rzecz całego polis. Polegała na sfinansowaniu przygotowania i występu chóru podczas agonów teatralnych lub muzycznych^[1].

Pierwotnie choregia (gr. choregía^[2]) oznaczała wyłącznie prowadzenie chóru (stąd choreg to dosłownie „przewodnik chóru”)^[3]. Zapewne w 502/501 roku p.n.e. formalnie uznano ją za jedną z form liturgii, możliwe, że stało się to przy okazji wprowadzania nowej organizacji świąt w Atenach^[4].

Choregów na potrzebę rozmaitych agonów i świąt wyznaczał na początku swojego urzędowania archont eponim^[5]. Ich pierwszym zadaniem było stworzenie chóru spośród współobywateli, na potrzeby tragedii liczącego 16 mężczyzn, zaś przy komedii 24. Następnie opłacali koszty przygotowania go do występu (wynajęcie miejsca ćwiczeń i nauczyciela) oraz zakupywali kostiumy i niektóre z rekwizytów. Opłacali także muzyków, którzy akompaniowali chórowi podczas spektaklu. Podczas obrad zgromadzenia ludowego spisane imiona choregów umieszczano w urnie, a następnie losowo wyznaczano kolejność w jakiej byli wzywani, by wybrać autora utworu w której inscenizacji miał wystąpić ich chór^[6].

Swoistą formą wynagrodzenia czy też wyróżnienia dla chorega był zwyczaj honorowania go, obok autora utworu, który zwyciężył w danym agonie^[7]. Ich imiona umieszczano na pomnikach choregicznych, które gromadzono w Teatrze Dionizjosa i jego okolicach^[8]. Wystawienie chóru mogło też dać inną wymierną korzyść, jaką była popularność wśród współobywateli, stąd niektórzy choregowie nie szczędzili kosztów, traktując to jako element ich politycznej kariery^[9].

Choregia była jedną z liturgii do których niekiedy dopuszczano metojków, ponadto czasem zwalniała obciążonych nią obywateli z trierarchii. Koszt spektaklu wystawianego przez 3 dni bywa szacowany na równowartość rocznego utrzymania 1/10 floty ateńskiej^[10]. Od końca V wieku p.n.e. zaczęto podejmować kroki, by ograniczyć wysokość tych wydatków i stąd pojawiła się synchoregia, w ramach której kilku obywateli finansowało jeden chór. Stopniowo pokrywanie kosztów wystawiania chórów przejęło państwo. W okresie hellenistycznym rozdzielaniem środków na ten cel zajmował się specjalnie wyznaczony agnoteta. Niekiedy bogatsi obywatele piastujący to stanowisko dobrowolnie opłacali chóry z własnego majątku, nie była to już jednak liturgia, lecz forma euergetyzmu^[3].

• Benedetto Bravo, Marek Węcowski, Ewa Wipszycka, Aleksander Wolicki: Historia starożytnych Greków. Wyd. 1. T. II: Okres klasyczny. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009. ISBN 978-83-235-0412-2.
• Robert Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa. Przeł. Zofia Bobowicz, Jerzy Targalski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985. ISBN 83-06-00999-1.
• Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Red. Zdzisław Piszczek. Wyd. 6. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 149 (hasło choregia). ISBN 83-01-03529-3.
• Jacek Rzepka: choregia. W: Słownik kultury antycznej. Red. Ryszard Kulesza. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 113. ISBN 978-83-235-0942-4.