Chrystus jako Zbawca

Chrystus jako Zbawca

Autor	El Greco
Data powstania	1610–1614
Medium	olej na płótnie
Wymiary	97 × 77 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Toledo
Lokalizacja	Museo del Greco

Chrystus jako Zbawca (Salvator Mundii) – obraz hiszpańskiego malarza pochodzenia greckiego Dominikosa Theotokopulosa, znanego jako El Greco.

Portret Chrystusa jako Zbawcy należał do cyklu zwanego Apostolados. El Greco kilkakrotnie podjął się namalowania cyklu dwunastu portretów apostałów i portretu Zbawiciela. Wszystkie miały te same formaty. sześciu apostołów zwróconych jest w prawo, sześciu w lewo, a Chrystus frontalnie błogosławi wiernych. Wszystkie obrazy przeznaczone były do jednego pomieszczenia. Do dnia dzisiejszego zachowały się w komplecie jedynie dwa zespoły; jeden znajduje się w zakrystii katedry w Toledo, a drugi w Museo del Greco.

Pierwsze wersje Zbawiciela pochodzą z początku XVII wieku. Do najstarszych należy kopia z Galerii Parmeggiani w Reggio dell’Emilia^[1] oraz z National Gallery of Scotland^[2]. Portret Chrystusa przejawia jeszcze wpływy weneckie, choć romboidalna aureola w połączeniu ze szpiczastym czołem, wystającymi kościami policzkowymi i szpiczastą brodą nadają typowe obrazowi cechy toledańskie. Postać Chrystusa z gestem błogosławiącym jest typowa dla bizantyjskiej ikonografii; jedynie gest lewej dłoni trzymanej na kuli symbolizującej świat nawiązuje do sztuki zachodniej^[1].

W 1606 roku El Greco namalował kolejną wersję Zbawiciela (obecnie w katedrze w Toledo). Chrystus ma już wyraźne cechy hiszpańskie: widać pełną powagę majestatu i pewność zbawienia świata, który błogosławi. Artysta wykorzystuje tu nowe techniki malarskie, stosuje jaskrawą zieleń dla ukazania fałd płaszcza, objął jednym łukiem zebraną na ramieniu draperię o srebrzystych refleksach, przebiegł rwącym zygzakiem po czerwonej szacie o białych odbłyskach^[3]. Tym razem jego lewa ręka opiera się na globie.

Prawie we wszystkich wersjach EL Greco stosuje te same barwy: różowy lub bordowy dla odzienia i zielony lub niebieski dla płaszcza. Jedynie w wersji z Muzeum Parado Chrystus występuje jedynie w czerwonej szacie^[4].

• 
  1606
  (98 × 78 cm),
  Katedra w Toledo
• 
  1608 – 1614
  (72 × 55 cm),
  Prado
  seria z Almadrones
• 
  1600
  (73 × 56,5 cm),
  National Gallery of Scotland

• Antonina Vallentin: El Greco. Warszawa: PIW, 1958. Brak numerów stron w książce
• Geniusz sztuki El Greco. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985. Brak numerów stron w książce
• Leo Bronstein: El Greco. London: The Idehurst Press, 1951.