Chutliwiec brunatny

Chutliwiec brunatny
Antechinus stuartii[1]
Macleay, 1841[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

niełazokształtne

Rodzina

niełazowate

Podrodzina

niełazy

Plemię

myszowory

Rodzaj

chutliwiec

Gatunek

chutliwiec brunatny

Synonimy
  • Antechinus unicolor Gould, 1854[3]
  • Antechinus allanii[a] Krefft, 1872[6]
  • Phascogale fíavipes burrelli Le Souef & Burrell, 1926[7]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Chutliwiec brunatny[9], niełazek brunatny[10] (Antechinus stuartii) − gatunek ssaka z podrodziny niełazów (Dasyurinae) w obrębie rodziny niełazowatych (Dasyuridae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1841 roku brytyjsko-australijski zoolog William Sharp Macleay nadając mu nazwę Antechinus Stuartii[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Manly (Spring Cove, Port Jackson), Nowa Południowa Walia, Australia[11][2][5]. Okaz typowy (neotyp) to czasza i ciało zakonserwowane w spirytusie o sygnaturze AM M.5294 z kolekcji Muzeum Australijskiego; odłowiony 8 sierpnia 1932 roku przez K.A. Hindwooda w Waterfall, w Royal National Park, w Sydney, w Nowej Południowej Walii, Australii[12][5].

Wcześniej Antechinus stuartii umieszczany był w obrębie A. flavipes[13]. Odróżnienie A. stuartii od A. flavipes zostało w pełni uznane w trakcie rewizji systematycznej rodzaju przeprowadzonej w 1967 roku, po której odkryto, że w obrębie A. stuartii są cztery genetycznie odrębne gatunki: stuartii, agilis, subtropicus i adustus[14]. Mimo podobieństw morfologicznych, gatunki te wykazują głębokie różnice genetyczne; A. stuartii jest taksonem siostrzanym w stosunku do A. subtropicus, a te dwa gatunki, wraz z A. agilis, tworzą dobrze wspierany klad z wyłączeniem innych chutliwców; A. adustus jest w rzeczywistości genetycznie bliżej spokrewniony z kladem składającym się z A. bellus, A. leo, A. flavipes, A. mysticus i A. argentus[15]. Przerwa genetyczna w obrębie A. stuartii występująca w Nowej Południowej Walii wymaga dalszych badań; południowe i północne formy A. stuartii ściśle przylegają do siebie i mogą być sympatryczne na niektórych obszarach[15].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[15].

Etymologia

  • Antechinus: gr. αντι anti „jak, odpowiadający”; εχινος ekhinos „jeż, jeżowiec”[16].
  • stuartii: John McDouall Stuart (1815–1866), szkocki odkrywca i geodeta[17].

Zasięg występowania

Chutliwiec brunatny występuje we wschodniej Australii, od Main Range National Park w południowym Queensland do okolic Kioloa w południowo-wschodniej Nowej Południowej Walii[18][15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 7,3–11,6 cm, samców 8,1–14,1 cm, długość ogona samic 6,5–11,6 cm, samców 7–12,4 cm; masa ciała samic 16–40 g, samców 24–71 g[18][19]. Mały torbacz wielkości myszy. Gęste, poskręcane futro na wierzchu ciała jednolicie szarobrązowe, na spodzie jaśniejsze. Ogon (równy długości ciała) jest cienki i owłosiony. Krótkie, szerokie stopy. Głowa wydłużona o ciemnobrązowych oczach, dużych uszach i różowym nosie[10].

Ekologia

Tryb życia

Gatunek ten jest aktywny głównie nocą, lecz w razie niedoboru pożywienia żeruje również w ciągu dnia. Zamieszkuje gęste, wilgotne lasy z dobrze rozwiniętym podszytem. Swoje kryjówki na ziemi, w dziuplach lub w szczelinach skalnych opuszcza dopiero wieczorem. Samce żyją samotnie, natomiast samice budują gniazda, dzielone na wiele osobników. Samce żyją na wolności 1 rok, natomiast samice do 3 lat[10].

Pokarm składa się z bezkręgowców, zwłaszcza chrząszczy, pająków lub karaluchów. Nie stroni od owoców i dojrzałych jagód.

Rozród

Okres godowy przypada raz w roku, na przełomie sierpnia i września. Samce opuszczają wtedy swoje kryjówki i wyruszają na poszukiwanie samic. Są wtedy bardzo agresywne. Po odbyciu godów wszystkie samce giną, z powodu stresu związanego z poszukiwaniem samic i walką o nie. Wzrost wytwarzania hormonów płciowych powoduje osłabienie odporności, co ostatecznie doprowadza samce do wycieńczenia i śmierci. W niewoli wykastrowane samce mogą żyć dłużej niż jeden rok, chociaż w okresie godowym również u nich spada masa ciała i odporność[20]. Samica po 30 dniach rodzi 6-12 młodych. Jako że nie posiada ona torby, młode pierwsze 5 tyg. noszone są przytwierdzone do sutków. Po okresie zimowym rozpraszają się i żyją pojedynczo. Dojrzałość płciową uzyskują w 285 dniu życia[10].

Znaczenie

Na gatunek ten polują większe zwierzęta drapieżne: np. koty domowe. Może roznosić pyłki kwiatowe, przyczyniając się do zapylania kwiatów.

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii niskiego ryzyka LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[8].

Uwagi

  1. ↑ Species inquirenda; tymczasowo przypisany do synonimii A. stuartii[4][5].

Przypisy

  1. ↑ Antechinus stuartii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 W.S. Macleay. Notice of a new genus of Mammalia discovered by J. Stuart, Esq., in New South Wales. „The Annals and Magazine of Natural History”. 8, s. 242, 1842. (ang.).
  3. ↑ J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 1. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. 37 i tekst. (ang.).
  4. ↑ Parnaby, Ingleby i Divljan 2017 ↓, s. 304.
  5. 1 2 3 N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Antechinus stuartii Macleay, 1841. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-25]. (ang.).
  6. ↑ J.L.G. Krefft. The Native Cat Family, or Dasyuridæ. „The Sydney Mail and New South Wales Advertiser”. 14 (644), s. 554, 1872. (ang.).
  7. ↑ A.S. Le Souef & H. Burrell: The Wild Animals of Australasia: Embracing the Mammals of New Guinea & the Nearer Pacific Islands. London: George G. Harrap & Company Ltd, 1926, s. 344. (ang.).
  8. 1 2 S. Burnett, C. Dickman, Antechinus stuartii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-25] (ang.).
  9. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 8. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. 1 2 3 4 E. Keller, J.H. Reichholf & G. Steinbach (redaktorzy): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 22, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Antechinus stuartii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-25].
  12. ↑ Parnaby, Ingleby i Divljan 2017 ↓, s. 305.
  13. ↑ T. Iredale & E. Le G. Troughton. A check-list of the mammals recorded from Australia. „The Australian Museum Memoir”. 6, s. 4, 1934. (ang.).
  14. ↑ N.A. Wakefield & R.M. Warneke. Some Revision in Antechinus (Marsupialia)– 2. „Victorian naturalis”. 84, s. 69–99, 1967. (ang.).
  15. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 64. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 107, 1904. (ang.).
  17. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 397–398. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  18. 1 2 A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 317. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  19. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 46. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  20. ↑ AnAge entry for Antechinus stuartii. Human Ageing Genomic Resources. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.