Lejkokrowiak szarobrązowy

Lejkokrowiak szarobrązowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Pseudoclitocybaceae
Rodzaj	lejkokrowiak
Gatunek	Lejkokrowiak szarobrązowy
	Nazwa systematyczna
	Clitopaxillus alexandri (Gillet) G. Moreno, Vizzini, Consiglio & P. Alvarado; Fungal Diversity 90: 114 (2018)

Lejkokrowiak szarobrązowy, lejkówka szarobrązowa (Clitopaxillus alexandri (Gillet) G. Moreno, Vizzini, Consiglio & P. Alvarado) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clitopaxillus, Pseudoclitocybaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Gatunek ten po raz pierwszy opisał w 1873 r. Claude-Casimir Gillet nadając mu nazwę Paxillus alexandri. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadali mu G. Moreno, Alfredo Vizzini, G. Consiglio i P. Alvarado w 2014 r.^[1]

Synonimy:

Agaricus alexandri (Gillet) Britzelm. 1879
Clitocybe alexandri (Gillet) Gillet 1884
Clitocybe alexandri var. alutacea P.-A. Moreau 2009
Lepista alexandri (Gillet) Gillet 1876
Paxillus alexandri Gillet 1873^[2].

Władysław Wojewoda w 2003 r.zaproponował polską nazwę lejkówka szarobrązowa (dla synonimu Clitocybe alexandr)^[3] Jest niespójna z aktualną nazwą naukową^[1]. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nazwę klejkokrowiak szarobrązowy^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–14 cm, mięsisty, gruby, początkowo łukowaty, potem niskołukowaty, na koniec całkiem płaski z wklęsłym środkiem bez garba. Brzeg długo podwinięty. Powierzchnia o barwie od siwobrązowej do bladobrązowej, czasami z koncentrycznymi, ciemniejszymi plamkami, początkowo delikatnie pilśniowata, potem drobno łuskowata z wyjątkiem brzegu. Jest niehigrofaniczny^[5].

Blaszki

Nieco zbiegające na trzon, wąskie, sprężyste, nierównej długości, z międzyblaszkami, o barwie od siwobrązowej do kremowoochrowej^[5].

Trzon

Wysokość 4–8 cm, grubość 1,5–3 cm, walcowaty, u nasady grubszy. Masywny, cylindryczny, z korkowatą skórką, wewnątrz gąbczasty. Powierzchnia początkowo gładka, potem na białawym tle pokryta brązowawymi łuseczkami^[5].

Miąższ

Gruby i sprężysty, u starszych okazów plastyczny, początkowo białawy, potem z brązowawym nalotem. Zapach bardzo słaby, smak owocowy^[5].

Gatunki podobne

lejkówka szarawa ( Clitocybe nebularis) ma szarawy kolor, bez kolistych plam i silny, specyficzny zapach. Jest również jadalna, ale dla niektórych ciężko strawna;
gąsówka szarobrązowa (Lepista luscina) jest mniejsza, ma blaszki białawoszare, przyrośnięte lub lekko zbiegające i lekko mączny zapach, a w smaku jest pikantna^[6].

Występowanie i siedlisko

Najwięcej stanowisk Clitopaxillus alexandrii podano w Europie, poza nią opisano go jeszcze w dwóch miejscach w Ameryce Północnej^[7]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył tylko 2 stanowiska z uwagą, że częstość występowania i stopień zagrożenia nie są znane^[3].

Grzyb naziemny saprotroficzny. Występuje w lasach iglastych pod świerkami, zwłaszcza na glebach wapiennych wśród mchów Hylocomium, Pleurozium i Rhytiddiadelphus triquetrus. Owocniki tworzy od lata do jesieni^[3].

Znaczenie

Jest grzybem jadalnym^[3] mało znanym grzybiarzom i rzadko opisywanym w przewodnikach. Jest mięsisty, dość licznie występuje w górach i nadaje się do wykorzystania w kuchni^[6], jednak mogą go zbierać tylko doświadczeni grzybiarze, istnieją bowiem gatunki podobne, ale trujące^[8].

Przypisy

1 2 3 4 Index Fungorum [online] [dostęp 0202-12-20] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 0202-12-20] (ang.).
1 2 3 4 WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 118, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).
1 2 3 4 PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
1 2 Clitocybe alexandri (Gillet) Gillet – (1884) [online], Ficha Micológica [dostęp 0202-12-20] (ang.).
↑ Występowanie Clitopaxillus alexandri na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 0202-12-20] (ang.).
↑ AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 103, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[if-1] 1 2 3 4 Index Fungorum [online] [dostęp 0202-12-20] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 0202-12-20] (ang.).

[check-3] 1 2 3 4 WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 118, ISBN 83-89648-09-1 .

[kom-4] Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).

[wag-5] 1 2 3 4 PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[fi-6] 1 2 Clitocybe alexandri (Gillet) Gillet – (1884) [online], Ficha Micológica [dostęp 0202-12-20] (ang.).

[gbif-7] Występowanie Clitopaxillus alexandri na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 0202-12-20] (ang.).

[gmin-8] AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 103, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]