Czernidłaczek gromadny
.JPG) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czernidłaczek gromadny |
| Nazwa systematyczna | |
| Coprinellus disseminatus (Pers.) J.E. Lange Dansk bot. Ark. 9 (no. 6): 93 (1938) | |
Czernidłaczek gromadny (Coprinellus disseminatus (Pers.) J.E. Lange) – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinellus, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson po raz pierwszy zdiagnozował i opisał w 1774 r. Jacob Christian Schäffer, nadając mu nazwę Agaricus pallescens. W roku 1800, Christiaan Hendrik Persoon przemianował takson, nadając mu nazwę Agaricus disseminatus. W 1821 r. Samuel Frederick Gray przeniósł go do rodzaju Coprinus nadając nazwę Coprinus disseminatus. W 1938 r. Jakob Emanuel Lange umieścił go w rodzaju Coprinellus jako Coprinellus disseminatus. Prowadzone w latach 90. XX wieku badania filogenetyczne ostatecznie potwierdziły tę nazwę[2]. Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Agaricus disseminatus Pers. 1801
- Agaricus disseminatus var. disseminatus Pers. 1801
- Agaricus striatus Bull. 1702
- Coprinarius disseminatus (Pers.) P. Kumm. 1871
- Coprinus disseminatus (Pers.) Gray 1821
- Psathyrella disseminata (Pers.)Quél 1872
- Pseudocoprinus disseminatus (Pers.) Kühner 1928
Nazwę polską czernidłak gromadny nadali w 1968 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda[4], jednakże po potwierdzeniu filogenetycznym przynależności do rodzaju Coprinellus, nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nazwę czernidłaczek gromadny[5]. Jest spójna z nazwą naukową.
Morfologia
O średnicy 1–1,5 cm, u młodych owocników barwy kremowej, jasnoochrowej, szarożółtej, beżowej, ochrowożółtawej, o kształcie dzwonkowatym, naparstkowatym. U dojrzałych owocników szary w różnych odcieniach, szeroko dzwonkowaty. W odróżnieniu od niektórych gatunków czernidłaka (Coprinus), nie rozpływający się. Powierzchnia kapelusza jest drobno pofałdowana promieniście, sucha i matowa[6].
Blaszkowy, z blaszkami szeroko rozstawionymi[7][6] (według niektórych źródeł są gęsto rozstawione[8]), prosto przyrośniętymi do trzonu. Barwa blaszek na początku biała, następnie w odcieniu szarofioletowym lub ochrowym, u starszych owocników są ciemne, prawie czarne[6][7]. Pod lupą można zobaczyć na kapeluszu (oglądając pod światło) drobniutkie włoski[9].
Długości 4–5 cm, średnicy około 0,1 cm, barwy białawej, lekko higrofaniczny, cylindryczny, często wygięty[6].
Barwy białawej, bardzo cienki, o łagodnym smaku i lekko grzybowym zapachu[6].
Czarny. Zarodniki mają wymiary około 8-9 × 6-8 µm, są elipsoidalne, gładkie[8].
- Gatunki podobne
- Kruchaweczka najmniejsza (Psathyrella pygmaea) – nie posiada na kapeluszu włosków[9].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej Środkowej i Południowej, Europie, Azji, na Nowej Zelandii i Hawajach[10]. W Polsce jest bardzo pospolity[4].
Saprotrof[4]. Jego owocniki wyrastają gromadnie, tworząc gęste kobierce. Grzyby tego gatunku żyją w martwym drewnie próchniejących pni, czasem także znajdujących się pod powierzchnią gleby. Owocniki pojawiają się od maja do listopada, zazwyczaj kilkukrotnie na tym samym stanowisku w ciągu jednego sezonu[11]. Zdarza się, że owocniki tego grzyba wyrastają masowo również na żywych jeszcze pniach starych drzew, tuż nad ziemią lub nawet metr powyżej[9].
Znaczenie
Grzyb jadalny i nieszkodliwy, lecz niewart rozważania ze względu na mały rozmiar[12][13]. Z tego powodu jest często określany jako grzyb niejadalny[8][7][6][11].
Przypisy
- 1 2 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ Rytas Vilgalys Scott A. Redhead i inni, Coprinus Pers. and the Disposition of ''Coprinus Species sensu lato, „Taxon”, 50 (1), 2001, s. 203–241, DOI: 10.2307/1224525, JSTOR: 1224525 (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- 1 2 3 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 147, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 164, ISBN 83-7404-513-2.
- 1 2 3 Marcus Flück, Atlas grzybów – oznaczanie, zbiór, użytkowanie, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „DELTA W-Z”, s. 315, ISBN 83-7175-337-3.
- 1 2 3 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, wyd. III, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985, s. 375, ISBN 83-09-00714-0.
- 1 2 3 Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 154, ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16].
- 1 2 ''Coprinus disseminatus'' [online], grzyby.pl.
- ↑ Michael Wood, Fred Stevens, California Fungi: Coprinellus disseminatus [online], www.mykoweb.com [dostęp 2025-01-28].
- ↑ Roger Phillips, Derek Reid, A comprehensive guide with over 1,250 detailed photographs of mushrooms and other fungi, London: Macmillan, 2006, s. 260, ISBN 978-0-330-44237-4 [dostęp 2019-04-29].