Czernidłaczek błyszczący

Czernidłaczek błyszczący
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

kruchaweczkowate

Rodzaj

czernidłaczek

Gatunek

czernidłaczek błyszczący

Nazwa systematyczna
Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson
Taxon 50(1): 234 (2001)

Czernidłaczek błyszczący, czernidłak błyszczący (Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson) – gatunek grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinellus, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1786 r. Pierre Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus micaceus Bull., w 1838 r. Vilgalys, Hopple i Jacq. Johnson przenieśli go do rodzaju Coprinus jako Coprinus micaceus (Bull.) Fr[2].

Synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus micaceus Bull. 1786
  • Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838
  • Coprinus micaceus f. dermatovelatus E. Ludw. 2007
  • Coprinus micaceus f. irregularis Vouk & Pevalek 1915
  • Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838 f. micaceus
  • Coprinus micaceus var. elegans Naveau 1923
  • Coprinus micaceus var. granularis Peck 1894
  • Coprinus micaceus var. hyalinus Bogart 1975
  • Coprinus micaceus var. laetior Fr.
  • Coprinus micaceus var. mammosus Babos 1976
  • Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838 var. micaceus
  • Coprinus micaceus var. nudus Thüm.

Franciszek Błoński w 1896 r. nadał mu polską nazwę czernidłak błyszczący[3]. W 2001 r. jednak gatunek ten przeniesiono do odrębnego rodzaju Coprinellus, tak więc polska nazwa stała się niespójna z nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała dla rodzaju Coprinellus nazwę czernidłaczek[4].

Według niektórych autorów Coprinellus truncorum nie jest odrębnym gatunkiem, lecz synonimem Coprinells micaceus[5].

Morfologia

Kapelusz

Wysokość: 2–4 cm. Źółtobrązowawy, o dzwonkowatym kształcie, pofałdowany i bruzdowany, za młodu pokryty błyszczącymi ziarenkami pozostałości osłony. W wilgotnych warunkach kapelusze rozpływają się[6].

Blaszki

U młodych okazów białe, z wiekiem ciemniejące, w końcu czarne, jednak ich ostrza długo pozostają białe. Są gęste i wąsko przyrośnięte. Podczas wilgotnej pogody rozpływają się[7].

Trzon

Długość 5–10 cm, szerokość (3–),5 cm. Jest cylindryczny, w środku pusty, u młodych okazów biały i drobno oprószony, u starszych gładki i lśniący[7].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników brunatnoczarny. Zarodniki o rozmiarach 7–11 × 4–7 μm, subeliptyczne, gładkie, z centralną porą rostkową. Podstawki 4-zarodnikowe, otoczone 3-6 brachybazydiolami. Pleurocystydy o kształcie od eliptycznego do jajowatego lub półwrzecionowatego i rozmiarach 150 × 70 μm. Cheilocystydy podobne. Występują także kaulocystydy o długości do 100 μm[5].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie. Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji, Afryce, Australii i Nowej Zelandii[8]. W Polsce jest pospolity[3].

Grzyb naziemny i nadrzewny. Rośnie w lasach, ogrodach, w parkach na butwiejących pniach i przy korzeniach drzew, od maja do listopada, często w gęstych kępkach[7].

Znaczenie

Grzyb jadalny. Jadalne są młode okazy, prawdopodobnie jednak grzyb jest trujący w połączeniu z alkoholem etylowym[6]. Według innych autorów posądzanie go o trujące własności w połączeniu z alkoholem jest bezzasadne[9].

Gatunki podobne

  • czernidłaczek podwórzowy (Coprinellus disseminatus). Na kapeluszu nie posiada błyszczących ziarenek, lecz kosmki lub drobne łuski, będące resztkami osłony. Rośnie na gnijących pniach drzew[9],
  • czernidłaczek kanciastozarodnikowy (Coprinellus angulatus). Trudny do odróżnienia. Ma matową powierzchnię i ostrza blaszek nie są białe. Pewne rozróznienie daje dopiero obserwacja zarodników pod mikroskopem[10],
  • grzybówka zgięta (Mycena inclinata) – podobna kolorem i również rośnie gromadnie na pniakach, ale ma białe blaszki i drobniejszy kapelusz[7],
  • czernidłaczek żółtołuseczkowy (Coprinellus xanthothrix) – różni się żółtą, filcowatą podstawą trzonu[11],
  • kruchaweczka zaroślowa (Psathyrella candolleana) – ma podobnie czerniejce blaszki, ale kapelusz bez promienistego pomarszczenia[11].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  2. 1 2 Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
  3. 1 2 Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).
  5. 1 2 MushroomExpert. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
  6. 1 2 Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 164. ISBN 978-83-7404-724-1.
  7. 1 2 3 4 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  8. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
  9. 1 2 Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  10. ↑ Warmia i Mazury. [dostęp 2012-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-28)].
  11. 1 2 Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.