Czernidłówka śnieżnobiała
%253B_three_fruiting_bodies._Watercolo_Wellcome_V0043381.jpg) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czernidłówka śnieżnobiała |
| Nazwa systematyczna | |
| Coprinopsis nivea (Pers.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo Taxon 50(1): 229 (2001) | |
_Redhead%252C_Vilgalys_%2526_Moncalvo_404046.jpg)
_Redhead%252C_Vilgalys_%2526_Moncalvo_404557.jpg)
Czernidłówka śnieżnobiała, czernidłak śnieżnobiały (Coprinopsis nivea (Pers.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo) – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].
Systematyka
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinopsis, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus niveus, w 1832 r. Elias Fries przeniósł go do rodzaju Coprinus[2]. W wyniku badań filogenetycznych prowadzonych na przełomie XX i XXI wieku mykolodzy ustalili, że rodzaj Coprinus jest polifiletyczny i rozbili go na kilka rodzajów[3]. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali temu gatunkowi Redhead, Vilgalys i Moncalvo w 2001 r.[1]
- Agaricus niveus Pers. 1801
- Coprinus latisporus P.D. Orton 1972
- Coprinus niveus (Pers.) Fr. 1838
- Coprinus niveus var. parvisporus Bogart 1975
Polską nazwę czernidłak śnieżnobiały zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. dla synonimu Coprinus niveus[4]. Po przeniesieniu do rodzaju Coprinellus nazwa ta stała się niespójna z obecną nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała dla rodzaju Coprinopsis nazwę czernidłówka[5].
Morfologia
Owocnik o wysokości 5–24 cm[6].
- Kapelusz
- Wysokość 2–5,4cm, szerokość 1,7–2,7 cm. Kształt młodych owocników elipsoidalny do dzwonkowatego, potem owocniki rozszerzają się i stają się wypukłe, w końcu rozpostarte z szerokim garbkiem. Powierzchnia w stanie suchym początkowo czysto biała, potem o barwie od mysio-szarej do szarobrązowej Zasnówka włoskowata, biała, oprószona, u młodych owocników całkowicie pokrywająca kapelusz, u starszych kłaczkowata, rozproszona. Kapelusz promieniście prążkowany, brzeg nieregularny. Skórka nie złuszcza się[6].
- Blaszki
- Wolne lub nieco przyrośnięte, nierówne, stłoczone, wąskie lub średnio szerokie (2–3 mm), rozpływające się w czasie dojrzewania. Za młodu białe, w okresie dojrzałości szaro-czarne. Ostrza gładkie[6].
- Trzon
- Wysokość 5,2–12 cm, średnica 0,4–0,9 cm, cylindryczny z bulwiastą podstawą, pusty. Powierzchnia biała, włóknista, oprószona[6].
- Wysyp zarodników
- Czarny[6].
- Cechy mikroskopowe
- Bazydiospory 12–15,3 × 8,5–12,7 (Q = 1,28), w widoku z przodu soczewkowate, w widoku z boku elipsoidalne, z centralnymi lub ekscentrycznymi porami rostkowymi, grubościenne, gładkie, ciemno czerwono-brązowe. Podstawki 15,3–27 × 5–9,3 µm, 2–, 4 – zarodnikowe, cienkościenne, hialinowe. Krawędzie blaszek heteromeryczne. Cheilocystydy 29–71 × 17–42,4 µm, elipsoidalne do nabrzmiałych, maczugowatych, cienkościenne, hialinowe lub słabo ziarniste. Pleurocystydy 24–63 × 15–42,4 µm, słabo ziarniste do hialinowych. Elementy budujące zasnówkę 17–46 × 23,8–40 µm, cienkościenne, kuliste lub prawie kuliste. Strzępki w kapeluszu o szerokości 4,3–12 µm. Trama blaszek zbudowana z prawie równoległych, cienkościennych strzępek o szerokości 4,3–10 µm. Subhymenium zbudowane z pseudoparenchymy. Strzępki w skórce trzonu niemal równoległe, zbite, cienkościenne, o szerokości 8,5–24 µm. Na wszystkich strzępkach sprzążki[6].
Występowanie
W. Wojewoda w 2003 r. w swoim opracowaniu podaje 7 stanowisk czernidłaka śnieżnobiałego na terenie Polski[4]. Później podano jeszcze trzy stanowiska[3] Jeszcze nowsze stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8].
Saprotrof. Rozwija się na odchodach zwierząt roślinożernych (najczęściej na końskim, bydlęcym i krowim łajnie)[3].
Gatunki podobne
Jest wiele podobnych gatunków Coprinopsis i Coprinellus[3]. Coprinopsis nivea łatwo jednak można rozpoznać po tym, że młode owocniki są całkowicie pokryte ziarnistym welonem, a starsze jego kłaczkowatymi resztkami i włoskami. Mikroskopowo różni się dużymi elipsoidalnymi lub dzwonkowatymi bazydiosporami[6].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-13] (ang.).
- 1 2 Species Fungorum [online] [dostęp 2020-11-13] (ang.).
- 1 2 3 4 Rare species of the genus Coprinus Pers. s. lato [online], Acta Mycologica, 2011, vol. 46 (1): 27–73 [dostęp 2020-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-13] (ang.).
- 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 152, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 7 K. Amandeep, N.S. Atri, K. Munruchi, Taxonomic study on coprophilous species of Coprinopsis (Psathyrellaceae, Agaricales) from Punjab, India [online], Mycosphere 5(1): 1–25(2014) [dostęp 2020-09-30].
- ↑ Aktualne stanowiska Coprinopsis nivea w Polsce [online] [dostęp 2020-11-13] (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 62, ISBN 83-89648-38-5.