Czernidłówka końska

Czernidłówka końska

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	kruchaweczkowate
Rodzaj	czernidłówka
Gatunek	czernidłówka końska
Nazwa systematyczna
Coprinopsis radiata (Bolton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo Taxon 50(1): 230 (2001)

Czernidłówka końska, czernidłak koński (Coprinopsis radiata (Bolton) Redhead, Vilgalys & Moncalvo) – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinopsis, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1788 r. James Bolton, nadając mu nazwę Agaricus radiatus. Obecną nazwę nadali mu w 2001 r. Scott Alan Redhead, Rytas J. Vilgalys i Jean-Marc Moncalvo^[1]. Pozostałe synonimy^[2]:

• Coprinopsis macrocarpa (Atri, A. Kaur & M. Kaur) P. Voto 2019
• Coprinopsis radiata var. macrocarpa Atri, A. Kaur & M. Kaur 2013
• Coprinus radiatus (Bolton) Pers. 1797

Polską nazwę zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r. (dla synonimu Coprinus radiatus). Po przeniesieniu go do rodzaju Coprinopsis stała się niespójna z nową nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała dla rodzaju Coprinopsis polską nazwę „czernidłówka”^[3].

Kapelusz

Szerokość 2,7–2,9 cm, wysokość 1,3–2 cm, początkowo dzwonkowaty, potem rozpłaszczający się z szerokim, szarobrązowym garbkiem. Brzeg nieregularny, rozszczepiający się, prążkowany, po osiągnięciu dojrzałości półprzeźroczysty i ulegający autolizie. Powierzchnia spoczątkowo żółtawobrązowa, potem szaroczarna. Osłona kapelusza łuskowata, łuski żółtawoszare, ściśle przylegające do powierzchni, bardziej skupione wzdłuż wierzchołka. Skórka niełuszcząca się^[4].

Blaszki

Wolne, nierówne, dość rzadkie, umiarkowanie szerokie, rozpływające się, najpierw żółtawobiałe, na końcu szaroczarne^[4].

Trzon

Wysokość 3,1–4,6 cm, grubość 0,7–1,2 cm, cylindryczny, pełny, zwężający się ku dołowi, tu nasady z grzybnią (pseudoryzomorfy). Powierzchnia biała, niezmienna, gładka. Pseudoryzomorfy pełne, biała, do 1,7 cm długości. Brak pierścienia^[4].

Cechy mikroskopowe^[4]

Miąższ

O grubości 0,1 cm, po dotknięciu zmieniający barwę na szaroczarną. Smak i zapach niecharakterystyczny^[4].

Wysyp zarodników

Czarny^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 12–14,4 × 6,8–8,5 µm (Q = 1,72), elipsoidalne, z centralną porą rostkową, grubościenne, gładkie, czerwonobrązowe. Podstawki 18,7–29 × 8,5–11 µm, szypułkowate, maczugowate, 4-zarodnikowe, cienkościenne, bezbarwne ze sterygmami o długości 2,5–4,3 µm. Obecne nibywstawki. Cheilocystydy 19,5–46 × 18,7–35,7 µm, elipsoidalne, maczugowate do szeroko maczugowatych, cienkościenne, bezbarwne. Pleurocystydy 25,5–73 × 19,5–44,3 µm, prawie kuliste, maczugowate, cienkościenne, szkliste. Skórka kapelusza na całej powierzchni pokryta osłoną składającą się z nitkowatych łańcuchów cylindrycznych, septowanych, cienkościennych, szklistych strzępek o szerokości 3,4–15,3 µm szerokich strzępek z końcowymi elementami zwężającymi się ku górze. Sprzążki obecne w miąższu trzonu i w elementach osłony^[4].

W Polsce do 2003 r. podano 8 stanowisk^[5], w późniejszych latach podano wiele następnych. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[6].

Saprotrof^[5], grzyb koprofilny występujący na odchodach koni i bydła^[4].