Czernidłówka wapieniolubna
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czernidłówka wapieniolubna |
| Nazwa systematyczna | |
| Coprinopsis stangliana (Enderle, Bender & Gröger) Redhead, Vilgalys & Moncalvo Taxon 50(1): 231 (2001) | |
Czernidłówka wapieniolubna (Coprinopsis stangliana (Enderle, Bender & Gröger) Redhead, Vilgalys & Moncalvo) – gatunek grzybów należący do rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].
Systematyka
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinopsis, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisali go w 1988 r. Manfred Enderle, Harold Bender i Frieder Gröger, nadając mu nazwę Coprinus stanglianus. Późniejsze badania z zakresu filogenetyki molekularnej wykazały, że rodzaj Coprinus nie był taksonem monofiletycznym i należy go rozbić na rodzaje[2]. Obecną nazwę nadali mu w 2001 r. Scott Alan Redhead, Rytas J. Vilgalys i Jean-Marc Moncalvo[1].
Polską nazwę zarekomendowała w 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym[3].
Morfologia
U młodych okazów, gdy jest jeszcze zamknięty, ma wysokość 4,5–6 cm i średnicę 4,5–5 cm, jest prawie kulisty lub jajowaty, starsze okazy po rozpostarciu się mają kształt stożkowato-dzwonkowaty i osiągają średnicę 10–12,5 cm. W końcowym etapie wskutek autolizy rozpływa się, i szybko ulega deformacji wskutek zaniku części kapelusza, które zamieniają się w spływającą na trzon ciecz. Brzeg cienki, z wiekiem postrzępiony i głęboko spękany. Osłona całkowicie biała do kremowego z bladobrązowymi odcieniami. Powierzchnia nierozszerzonego kapelusza szara, tylko na wierzchołku żółtobrązowa, ciemniejąca od brzegu do środka, w końcu ciemnoszara do czarnej. Początkowo sucha i filcowata, potem staje się wilgotno-tłusta, w końcu mokra i ociekająca, drobno promieniście rowkowana od brzegu do środka. Osłona filcowata, ciągła, całkowicie otaczająca nierozszerzone owocniki na początku, a następnie szybko rozpadająca się na dwie formy: (a) – grube, przypominające płytki, białe do kremowych, o szerokości do 5 mm. Niektóre płytki, szczególnie w pobliżu środka kapelusza, z jasnobrązowymi odcieniami z powodu cienkiej błoniastej warstwy powierzchni; (b) – pod spodem i pomiędzy płytkami osłona jest przylegająca, włóknista, biała, znacznie cieńsza w profilu niż płytki[4].
O szerokości do 10 mm, wolne, gęste, początkowo jasnokremowe, szybko stające się niebieskoszare, potem czarne i wilgotne, w końcu rozpływające się. Krawędzie białoszare, błyszczące pod soczewką[4].
Wysokość 10–20 m, średnica 1–2 cm, cylindryczny do lekko zwężającego się ku wierzchołkowi, z podstawą rozszerzoną do 3 cm szerokości, bez pochwy, pusty. Powierzchnia delikatnie filcowata, biała z wyjątkiem stref zabarwionych na brązowo zarodnikami, oraz brążową podstawą z powodu skąpych resztek osłony[4].
Kruchy, łatwo łamliwy i łatwo oddzielający się od kapelusza, biały. U podstawy trzonu matowo biała grzybnia, tworząca ryzomorfy o średnicy do 1,5 mm, luźno związane z bryłą organicznej, rozłożonej ściółki i materiału drzewnego. W 15% KOH brak reakcji na powierzchni kapelusza lub trzonu i miąższu. Zapach niecharakterystyczny. Smak łagodny[4].
- Wysyp zarodników
Czarny[4].
Występowanie i siedlisko
Podano stanowiska w Europie, Ameryce Północnej i w Australii[5]. W Polsce jego stanowisko w 2011 r. podali B. Gierczyk i inni[6].
Saprotrof[7]. Rośnie w lasach nas glebach bogatych w materię organiczną, zwłaszcza próchniejące resztki drzewne, Owocniki pojedynczo lub w grupach. Na miejscach bogatych w substancje organiczne tworzy kolejne rzuty owocników przez dłuższy czas[4].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2025-03-09] (ang.).
- ↑ Scott A. Redhead i inni, Coprinus Pers. and the Disposition of Coprinus Species sensu lato, „Taxon”, 50 (1), 2001, s. 203–241, DOI: 10.2307/1224525, JSTOR: 1224525 (ang.).
- ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 9 marca 2025 (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Neale Bougher, Coprinopsis stangliana 4a recently introduced fungus expanding in urban bushlands of the Perth region of Western Australia, „Nuytsia”, 16 (1), 2006, s. 3–10 [dostęp 2025-03-15].
- ↑ Występowanie Coprinopsis stangliana na świecie (mapa) [online] [dostęp 2025-03-09] (ang.).
- ↑ Coprinopsis stangliana [online] [dostęp 2025-03-09] (pol.).
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 144, ISBN 83-89648-09-1.