Craspedocephalus

	Craspedocephalus
	Kuhl & Hasselt, 1822
	; trwożnica bambusowa (C. gramineus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Infrarząd	Alethinophidia
Nadrodzina	Elapoidea
Rodzina	żmijowate
Podrodzina	grzechotniki
Rodzaj	Craspedocephalus
	Typ nomenklatoryczny
	Craspedocephalus puniceus Kuhl, 1824 (= Cophias punicea Boie, 1827)
Synonimy
	Megaera Wagler, 1830; Atropos Wagler, 1830; Peltopelor Günther, 1864; Atropophis Peters, 1871;
	Megaera Wagler, 1830; Atropos Wagler, 1830; Peltopelor Günther, 1864; Atropophis Peters, 1871;
Gatunki
	14 gatunków – zobacz opis w tekście
	14 gatunków – zobacz opis w tekście

Craspedocephalus – rodzaj jadowitych węży z podrodziny grzechotników (Crotalinae) w obrębie rodziny żmijowatych (Viperidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji (Indie, Sri Lanka, Tajlandia, Malezja, Brunei i Indonezja)^[6]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1822 roku niemiecko-holenderska para przyrodników – Niemiec Heinrich Kuhl i Holender Johan Coenraad van Hasselt – w artykule autorstwa holenderskich zoologów Theodorusa van Swinderena i Wilhema de Haana zatytułowanym Fragmenty listów od panów Kuhla i van Hasselta do pana C. J. Temmincka, opublikowanym w czasopiśmie „Algemeene Konst- en Letterbode”^[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) trwożnica płaskonosa (C. puniceus).

Etymologia

Craspedocephalus: gr. κρασπεδον kraspedon ‘brzeg, kraj, obramowanie’^[8]; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’^[9].
Megaera: w mitologii greckiej Megajra (gr. Μεγαιρα Megaira, łac. Megaera), była jedną z Erynii, zrodzonych z krwi Uranosa pierwotnych bogiń zemsty, siostrą Alekto i Tyzyfone; była odpowiedzialna za wywoływanie zawiści i zazdrości, a także doprowadzanie do zdrady i niewierności małżeńskiej^[10]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vipera trigonocephala Latreille, 1801 (= Coluber trigonocephalus Donndorff, 1798).
Atropos: w mitologii greckiej Atropos (gr. Ἄτροπος Átropos, łac. Atropos), była trzecią z Mojr, bogiń losu. Atropos wyznaczała kres życia każdego z ludzi; kiedy nadchodził ich czas, przecinała nić swoimi nożycami^[11]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Craspedocephalus puniceus Kuhl, 1824 (= Cophias punicea Boie, 1827).
Peltopelor: gr. πελτη peltē ‘mała tarcza bez obramowania’^[12]; πελωρ pelōr ‘potwór, monstrum’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Trimesurus macrolepis Beddome, 1862.
Atropophis: rodzaj Atropos Wagler, 1830; οφις ophis, οφεως opheōs ‘wąż’^[13].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[6]:

Craspedocephalus anamallensis (Günther, 1864)
Craspedocephalus andalasensis (David, Vogel, Vijayakumar & Vidal, 2006)
Craspedocephalus borneensis (Peters, 1872)
Craspedocephalus brongersmai (Hoge, 1969)
Craspedocephalus gramineus (Shaw, 1802) – trwożnica bambusowa^[14]
Craspedocephalus macrolepis (Beddome, 1862) – trwożnica wielkotarczkowa^[15]
Craspedocephalus malabaricus (Jerdon, 1854) – trwożnica malabarska^[15]
Craspedocephalus occidentalis (Pope & Pope, 1933)
Craspedocephalus peltopelor Mallik, Srikanthan, Ganesh, Vijayakumar, Campbell, Malhotra & Shanker, 2021
Craspedocephalus puniceus (Boie, 1827) – trwożnica płaskonosa^[15]
Craspedocephalus strigatus (Gray, 1842)
Craspedocephalus travancoricus Mallik, Srikanthan, Ganesh, Vijayakumar, Campbell, Malhotra & Shanker, 2021
Craspedocephalus trigonocephalus (Donndorff, 1798) – trwożnica cejlońska^[15]
Craspedocephalus wiroti (Trutnau, 1981)

Uwagi

↑ Młodszy homonim Atropos Oken, 1815 (Lepidoptera).
↑ Nowa nazwa dla Atropos Wagler, 1830.

Przypisy

1 2 T. van Swinderen & W. de Haan. Uittreksels uit brieven van Heeren Kuhl en van Hasselt, an de Heeren C. J. Temminck. „Algemeene Konst- en Letterbode”. 1822 (7), s. 100, 1822. (niderl.).
↑ Wagler 1830 ↓, s. 174.
↑ Wagler 1830 ↓, s. 175.
↑ A.C.L.G. Günther: The reptiles of British India. London: Pub. for the Ray society by R. Hardwicke, 1864, s. 390. (ang.).
↑ W.C.H. Peters. Übersicht der von Herren Mse. A G Doria und Dr. O Beccari in Sarawak auf Borneo von 1865 bis 1868 gesammelten Amphibien. „Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova”. 3, s. 41–42, 1872. (niem.).
1 2 P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Craspedocephalus. The Reptile Database. [dostęp 2025-05-15]. (ang.).
↑ R. Midtgaard: Craspedocephalus. RepFocus. [dostęp 2025-05-15]. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 69.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 50.
↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 28.
↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 5.
1 2 Jaeger 1959 ↓, s. 186.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 175.
↑ E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 147, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).
1 2 3 4 W. Jaroniewski: Jadowite węże świata. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1984, s. 77–80. ISBN 83-02-00977-6.

Bibliografia

J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 1–354. (niem.).
Reptilia. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 1–48, 1–8. (łac.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[3] Młodszy homonim Atropos Oken, 1815 (Lepidoptera).

[6] Nowa nazwa dla Atropos Wagler, 1830.

[kuhl&has-1] 1 2 T. van Swinderen & W. de Haan. Uittreksels uit brieven van Heeren Kuhl en van Hasselt, an de Heeren C. J. Temminck. „Algemeene Konst- en Letterbode”. 1822 (7), s. 100, 1822. (niderl.).

[CITEREFWagler1830[https://biodiversitylibrary.org/page/38965910_174]-2] Wagler 1830 ↓, s. 174.

[CITEREFWagler1830[https://biodiversitylibrary.org/page/38965911_175]-4] Wagler 1830 ↓, s. 175.

[gun-5] A.C.L.G. Günther: The reptiles of British India. London: Pub. for the Ray society by R. Hardwicke, 1864, s. 390. (ang.).

[pet-7] W.C.H. Peters. Übersicht der von Herren Mse. A G Doria und Dr. O Beccari in Sarawak auf Borneo von 1865 bis 1868 gesammelten Amphibien. „Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova”. 3, s. 41–42, 1872. (niem.).

[rd-8] 1 2 P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Craspedocephalus. The Reptile Database. [dostęp 2025-05-15]. (ang.).

[repfocus-9] R. Midtgaard: Craspedocephalus. RepFocus. [dostęp 2025-05-15]. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=109_69]-10] Jaeger 1959 ↓, s. 69.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=90_50]-11] Jaeger 1959 ↓, s. 50.

[CITEREFAgassiz1842–1846[https://biodiversitylibrary.org/page/33663416_28]-12] Agassiz 1842–1846 ↓, s. 28.

[CITEREFAgassiz1842–1846[https://biodiversitylibrary.org/page/33663393_5]-13] Agassiz 1842–1846 ↓, s. 5.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=226_186]-14] 1 2 Jaeger 1959 ↓, s. 186.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=215_175]-15] Jaeger 1959 ↓, s. 175.

[Keller&inni-16] E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 147, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

[Jaroniewski-17] 1 2 3 4 W. Jaroniewski: Jadowite węże świata. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1984, s. 77–80. ISBN 83-02-00977-6.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]