Ciżmówka naziemna
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ciżmówka naziemna |
| Nazwa systematyczna | |
| Crepidotus autochthonus J.E. Lange Fl. Agaric. Danic. 5 (Taxon. Consp.): III (1940) | |
Ciżmówka naziemna (Crepidotus autochthonus (Fr.) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1940 r. Jakob Emanuel Lange. Brak typu nomenklatorycznego, ale w 1955 r. C. Petersen ustalił neotyp[1]. Synonimy[2]:
- Crepidotus autochthonus J.E. Lange 1938
- Crepidotus caspari var. autochthonus (J.E. Lange) P. Roux, Guy García & Manie 2006
- Crepidotus fragilis Joss. 1937
Nazwę polską zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
O średnicy 20–40 mm, wiotki, półkolisty do okrągłego, wypukły do lejkowatego, z zagiętym, czasami płatowatym brzegiem, słabo higrofaniczny. Powierzchnia matowa, u młodych okazów wyraźnie owłosiona, później delikatnie filcowata, bruzdowana, kremowopłowa do jasnopłowej lub oliwkowopłowej, w eksykatach kremowopłowa, zamszowa, w miejscu przyczepu szczeciniasto-włóknista[4].
L=16, l=1-3, umiarkowanie do wyraźnie gęstych, o szerokości 2–3 mm, łukowate, początkowo białawe, potem płowobrązowe do tabaczkowobrązowych. Ostrza równe, czasami faliste[4]. Trzon ekscentryczny, czasami wyraźny, krótki i gruby, często tylko pseudotrzon. Powierzchnia biała, kosmkowata lub owłosiona[4].
Cienki, grubszy przy podstawie, białawy, kruchy, bardzo kruchy po ususzeniu. Smak łagodny[4].
Cynamonowy[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 7–9 × 5–6 μm, Q = 1,3–1,7, w widoku z przodu podłużne do jajowatych, w widoku z boku migdałowate z ostrym wierzchołkiem, absolutnie gładkie, raczej grubościenne, ciemno ubarwione. Podstawki 24–30(–35) × 6–10 μm, czterozarodnikowe, czasami mieszane z kilkoma dwuzarodnikowymi, ściśnięte. Cheilocystydy (11–) 20–45(–55) × 5,5–11 μm, cylindryczne do wąsko-workowatych, czasami prawie główkowate, czasami septowane, szkliste, cienkościenne. Skórka typu przejściowego między trichodermą a cutis; komórki końcowe proste, o szerokości 3–6 μm, czasami obecne są pilocystydy w kształcie cheilocystyd. Brak pigmentu. Sprzążki obecne we wszystkich częściach grzyba[4].
- Gatunki podobne
Wśród ciżmówek w Europie jest jedynym gatunkiem rosnącym na ziemi, ponadto ma dość duże, głęboko lejkowate owocniki, gładkie, ciemnokolorowe i grubościenne zarodniki. Pod względem kształtu i struktury powierzchni podobna jest ciżmówka miękka (Crepidotus mollis)[4].
Występowanie i siedlisko
Podano stanowiska głównie w Ameryce Północnej i Europie[5], w tym także w Polsce[3][6].
Naziemny grzyb saprotroficzny[3]. Najprawdopodobniej rośnie na ziemi zawierającej ściółkę lub resztki drewna, rzadko wyraźnie na drewnie, w lasach liściastych, prawdopodobnie głównie w lasach aluwialnych[4].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2025-04-29] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2025-04-29] (ang.).
- 1 2 3 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 200, ISBN 83-89648-09-1.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Beatrice Senn-Irlet, The genus Crepidotus (Fr.) Staude in Europe, „Persoonia”, 16 (1), 1995, s. 66–67.
- ↑ Występowanie Crepidotus autochthonus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Crepidotus autochthonus (ciżmówka naziemna) [online], grzyby.pl [dostęp 2025-04-29].