Ciżmówka szafranowa

Ciżmówka szafranowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	ciżmówkowate
Rodzaj	ciżmówka
Gatunek	ciżmówka szafranowa
Nazwa systematyczna
Crepidotus crocophyllus (Berk.) Sacc. Syll. fung. (Abellini) 5: 886 (1887)

Ciżmówka szafranowa (Crepidotus crocophyllus (Berk.) Sacc.) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1847 r. Miles Joseph Berkeley, nadając mu nazwę Agaricus crocophyllus. Obecną nazwę nadał mu w 1887 r. Pier Andrea Saccardo, przenosząc go do rodzaju Crepidotus^[1]. Synonimy^[2]:

• Agaricus crocophyllus Berk. 1847
• Crepidotus applanatus var. crocophyllus (Berk.) Pilát 1948
• Derminus crocophyllus (Berk.) Henn. 1898

Nazwa polska została zarekomendowana przez Komisję ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego w 2025 r.^[3]

Owocnik

Kapelusz o średnicy 10–35(55) mm, początkowo łopatkowaty z podwiniętym brzegiem, potem zaokrąglony, nerkowaty, płaskowypukły z wgłębieniem i prostym brzegiem. Powierzchnia bladożółta do płowej, gęsto pokryta pomarańczowo-rudymi łuskami i włókienkami. W kapeluszu brak warstwy żelatynowej. Blaszki żółtopomarańczowe. Brak trzonu, do podłoża przyrasta bocznie grzbietem pokrytym żelazistymi lub pomarańczowymi kosmkami. Po wysuszeniu owocnik jest żelazisty i bardzo kruchy^[4]. Miąższ miękki, cienki, białawy, bez zapachu, gorzki lub bez wyraźnego smaku^[5].

Ciżmówka szafranowa wykazuje dużą zmienność cech. Niektóre kapelusze są zasadniczo białawe, z kilkoma rozproszonymi brązowymi włókienkami, podczas gdy inne mogą być gęsto włókienkowate i ogólnie wyglądać na brązowe. Czasami niedojrzałe blaszki są ciemnopomarańczowe, innym razem są tylko blado pomarańczowe lub prawie białawe. Dojrzałe blaszki są pokryte zarodnikami i w rezultacie są matowo brązowe^[5].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 5,5–7 × 5,5–7 µm. Q = 1–1,1, średnia objętość 138 µm3, kuliste do prawie kulistych, zwężone w kierunku wierzchołka, drobno brodawkowate, pod mikroskopem optycznym prawie gładkie, z perisporą, wyraźnie zabarwione. Podstawki 26-36 × 5-8 µm, czterozarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy 26–60 × 5–12(–15) μm, maczugowate, wąsko kiełbaskowate, czasem prawie cylindryczne, bardzo rzadko nieco rozgałęzione. Skórka kapelusza zbudowana ze szklistych strzępek o szerokości 4–6 µm zmieszanych z wiązkami drobno inkrustowanych, barwnych pasm strzępek o szerokości 0–22 μm. Komórki końcowe strzępek tworzących łuski stożkowe lub cylindryczne, często grubościenne i bez inkrustacji. Pigment w KOH żółtobrązowy. Sprzążki obecne na strzępkach wszystkich części grzyba^[4].

Gatunki podobne

Młode okazy ciżmówki szafranowej są łatwe do odróżnienia od innych ciżmówek po braku żelatynowej warstwy w kapeluszu i jaskrawych, żółtopomarańczowych blaszkach^[4]. Starsze okazy podobne są do ciżmówki drobnołuskowej (Crepidotus calolepis), która również ma kapelusz z brązowymi włókienkami, ale ma w kapeluszu warstwę żelatynową, elipsoidalne zarodniki i brak sprzążek na strzępkach^[5].

Występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą i Australią^[6]. W Ameryce Północnej jest to najczęściej spotykany gatunek ciżmówek^[5]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski^[7], ale w późniejszych latach podano jego stanowiska^[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[9].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny^[7]. Występuje na martwym drewnie, głównie twardych drzew liściastych (wiąz)^[4].