Ciżmówka iglastodrzewna

Ciżmówka iglastodrzewna

Eksykat
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	ciżmówkowate
Rodzaj	ciżmówka
Gatunek	ciżmówka iglastodrzewna
Nazwa systematyczna
Crepidotus kubickae Pilát Stud. Bot. Čechoslov. 10(4): 150 (1949)

Ciżmówka iglastodrzewna (Crepidotus kubickae Pilát) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1851 r. Albert Pilát na glebie wśród mchów w Czechach. Podał holotyp. Nazwą gatunkową uczcił czeskiego lekarza i mykologa Jiří Kubička^[1]. W Polsce gatunek ten jest traktowany jako synonim Crepidotus cesati var. subsphaerosporus (J.E. Lange) Senn-Irlet 1995^[2]. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę ciżmówka ciemnoblaszkowa odmiana różowozarodnikowa^[3], ale Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym w 2025 r. zarekomendowała nazwę ciżmówka iglastodrzewna^[4].

Kapelusz

O średnicy 2–26 mm, półkolisty, rzadziej zaokrąglony, wiotki, młode okazy często kopytkowate, później półkuliste do wypukłych, z szeroko wygiętym brzegiem, czasami lekko płatkowate, siedzące, przytwierdzony bocznie lub grzbietowo, nieprążkowane, z wyjątkiem bardzo starych, higrofanicznych okazów. Powierzchnia matowa, filcowata, biała i nie zmieniająca barwy po wysuszeniu; w miejscu przytwierdzenia czasami kosmkowo-filcowata^[5].

Trzon

Występuje tylko u bardzo młodych okazów^[5].

Blaszki

L = 12–20, l = 1–3, gęste lub średnio gęste, o szerokości do 3 mm, brzuchate, wąsko przyrośnięte do przyrośniętych, początkowo białe, później kremowe do łososiowych lub różowocynamonowe. Ostrza białawe i strzępiaste^[5]. Trzon ekscentryczny, czasami wyraźny, krótki i gruby, często tylko pseudotrzon. Powierzchnia biała, kosmkowata lub owłosiona^[5].

Miąższ

Cienki, biały, bez zapachu, o smaku lekko ściągającym lub bez smaku^[5].

Wysyp zarodników

Ochrowopłowy do płowego lub różowawocynamonowego^[5].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 6–9 × 4,5–7 μm, Q = 1,2–1,45, w widoku z przodu szeroko podłużne do podłużnych lub jajowate do odwrotnie jajowatych, kolczaste z kolcami wyraźnie widocznymi, słabo do umiarkowanie ubarwione. Podstawki 17–32 × 6–10 μm, czterozarodnikowe. Cheilocystydy (13–) 22–60 × 6–12 μm, wąsko-workowate, cylindryczne lub maczugowate, w górnej części przeważnie rozgałęzione, często przypominające poroże, czasami wygięte lub kątowe, szkliste, cienkościenne. Skórka typu przejściowego między trichodermą a luźnym cutis, przeważnie z prostymi, czasami zwiniętymi, szklistymi strzępkami o szerokości 2,5–6(–8) μm i niezróżnicowanymi komórkami końcowymi, na brzegu z pilocystydami w kształcie cheilocystyd. Brak pigmentu. Sprzążki obecne we wszystkich częściach grzyba^[5].

W Polsce podano wiele stanowisk. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów (jako ciżmówka ciemnoblaszkowa odm. różowozarodnikowa). Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[3][2].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Rozwija się na gałęziach, konarach i kłodach drewna iglastego (świerk, jodła, sosna), rzadko na drewnie liściastym. Występuje w klimacie miarkowanym lub borealnym od nizin do strefy subalpejskiej (najwyższa wysokość: 1670 m). Częsty tylko w strefie borealnej i w górach. Owocniki od sierpnia do listopada^[5].